Sorumluluk Sigortasında Sigortacının 
Borç ve Yükümlülükleri

Insurer’s Debts and Liabilities under the Liability Insurance

Mehmet MÜLAZIMOĞLU

Sorumluluk sigortası ile bir borçtan doğacak olan sorumluluk teminat altına alınır. Zarar sigortası niteliğinde olduğu kabul edilen sorumluluk sigortasında, tarafların karşılıklı borç ve yükümlülükleri vardır. Sigortacının genel olarak borç ve yükümlülüklerini; rizikoyu taşımak, sigortalıyı aydınlatmak, sigorta poliçesi vermek, giderleri ödemek, tazminat ödemek şeklinde sıralayabiliriz. Bununla birlikte Türk Ticaret Kanunu’nda sorumluluk sigortasına özgü bir takım borç ve yükümlülükler öngörülmüştür. Bu düzenlemeler uyarınca sigortacının borç ve yükümlülükleri; hukuki koruma sağlamak, yardımda bulunmak, zarar görenin sigortacıdan doğrudan talebi halinde zararı tazmin etmek ve takas yasağıdır.

Sorumluluk Sigortası, Riziko, Hukuki Koruma, Hukuki Yardım, Takas Yasağı.

Responsibility arising from a debt is secured with liability insurance. There are mutual debts and obligations of the parties at liability insurance which is accepted to be in quality of loss insurance. We can list overall debts and liabilities of the insurer; to carry the risk, to enlighten insured, give the insurance policy, pay the expenses, pay compensation. However, a number of debts and obligations specific to the liability insurance is foreseen in the Turkish Commercial Code. The insurer’s liabilities and obligations under this Regulation are; to provide legal protection, to help, to compensate damage if victim demand compensation for damage directly from the insurer and the prohibition of interchange.

Liability Insurance, Risk, Legal Protection, Legal Aid, The Prohibition of Interchange.

1. GİRİŞ

Sigortacı tarafından yapılan ödemenin uğranılan somut bir zararın karşılığı olup olmamasına göre özel sigortalar, ana hatları itibariyle zarar sigortası ve meblağ sigortası olmak üzere iki temel başlık altında inceleme konusu yapılmaktadır¹. Zarar sigortası ile teminat altına alınan zararlar, sigortalının malvarlığının aktifinde azalma veya artışın engellenmesi ya da pasif kısmının artması şeklinde görünürler². Bundan hareketle, zarar sigortaları zararın, sigortalının aktif veya pasif kısmında gerçekleşmesine göre, ‘aktif sigortası’ ve ‘pasif sigortası’ olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Pasif sigortasının bir görünümü olan sorumluluk sigortaları, mal sigortaları ile birlikte zarar sigortaları grubunda yer almaktadır. Bu sebeple ve sorumluluk sigortasının yapısı gereği, zarar sigortalarında hakim bir prensip olarak yer alan ‘zenginleşme yasağı’ olarak adlandırılan ilke, sorumluluk sigortası için de geçerlidir³. Diğer bir anlatımla, sigortacının edim yükümlülüğünün sınırını, uğranılan gerçek zararın miktarının oluşturduğu esası, sorumluluk sigortaları için de geçerlidir⁴. Bu sebeple sigortacı, sigortalının maruz kaldığı gerçek zarardan daha fazla miktarda ödeme yapmayacaktır⁵. ‘Zenginleşme yasağı’ ilkesine göre, sigorta hiçbir zaman sigorta ettiren⁶ için bir kazanç aracı niteliğini haiz olamaz⁷. Öte yandan, sorumluluk sigortaları malvarlığının pasif kısmının teminat altına alınması amacıyla yapılan sigortalar olduğundan, zarar sigortaları kapsamına giren bir diğer sigorta türü olan mal sigortalarına ilişkin tüm hükümlerin bu tür sigortalara aynen uygulanabilmesi -niteliği itibariyle- mümkün değildir⁸. Örneğin, zarar sigortasına ilişkin eksik ve aşkın sigorta ilkelerinin sorumluluk sigortalarında uygulanabilmesi olanaksızken; zarar sigortalarına ilişkin düzenlemeler arasında yer alan çifte sigorta yasağının bu tür sigortalara da uygulanabilmesi mümkündür⁹.

Sorumluluk sigortaları ile bir borçtan doğacak olan sorumluluk teminat altına alınır¹⁰. Başka bir ifadeyle, kişilerin malvarlığının pasif kısmındaki artışlardan kaynaklanacak zararlar sorumluluk sigortası ile teminat altına alınırlar¹¹. Bu sigorta, sigortalının üçüncü kişilere olan sorumluluğunu ortadan kaldırmaz; ancak bu kişinin pasifinin artması nedeniyle malvarlığında oluşabilecek azalmayı en aza indirmeyi hedefler¹². Sorumluluk sigortası, zarar verenin aczine karşı bir teminat sağladığından zarar gören için de faydalıdır¹³.

Eski Türk Ticaret Kanunu’nda sorumluluk sigortalarına özel bir kısım ayrılmış değildi. Nihayet 6102 Sayılı TTK’da ¹⁴ sorumluluk sigortaları, ayrı bir bölüm olarak düzenleme alanı (m. 1473-1486) bulmuştur¹⁵. TTK m.1473 uyarınca, sigortacı sorumluluk sigortası ile, sözleşmede aksine hüküm yoksa, sigortalının sözleşmede öngörülen ve zarar daha sonra doğsa bile, sigorta süresi içinde gerçekleşen bir olaydan kaynaklanan sorumluluğu nedeniyle zarar görene, sigorta sözleşmesinde öngörülen miktara kadar tazminat öder. Görüldüğü üzere, sorumluluk sigortası ile sigortacı, sigorta ettirenin üçüncü kişiye karşı sorumluluğunu teminat altına almaktadır. Sigorta ettiren, pasifinde artışı engellemek için kendi kusur veya kusursuz sorumluluklarından kaynaklanan borçların sigortacı tarafından karşılanması için sorumluluk sigortası yaptırmaktadır¹⁶.