Türkiye’de Kamu Malları Konusuna Genel Bir Bakış

A General View to Public Properties in Turkey

Mustafa AVCI


Kamu malları, idare hukukunun temel konularından birisini teşkil eder. Çünkü idare kamu hizmeti gibi çeşitli faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için birtakım taşınır ve taşınmaz mallara ihtiyaç duyar. Bu malların da gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerinin sahip olduğu mallar ile idarenin özel mallarının tâbi olduğu hukukî rejimden farklı bir hukukî rejime tâbi olması hem zorunlu hem de işin niteliğine uygundur. Çünkü idare, kamu malları vasıtasıyla kamu hizmeti gibi kamu yararına yönelik faaliyetleri gerçekleştirmektedir. Kamu hizmetleri de özelliği gereği kesintisiz ve sürekli olarak toplumsal gereksinimleri karşılamak üzere kamu yararı amacıyla sunulan faaliyetlerdir. Dolayısıyla kesintisiz ve sürekli olarak sunulması zorunluluğu olan kamu hizmeti niteliğindeki faaliyetlere özgülenen malların hukukî rejiminin de, bu malların özelliğine uygun nitelikte olması gerekmektedir.

Kamu Malları, İdare Hukuku, İdarenin Özel Malları, Kamu Hizmeti, Kamu Kurumu.

Public properties constitute one of the main parts of the administrative law. For, the administration needs certain movable and immovable properties to carry out its activities, including public services. These properties are naturally and necessarily subject to a legal regime that is different from the regime which the properties of real and corporate entities and the private properties of the administration are subject to. Through the use of public properties, the administration delivers public services and hence works for the public benefit. By their nature, public services are offered uninterruptedly with a view to meeting public needs. Therefore, the legal regime of properties allocated for public services, which should be delivered uninterruptedly, should be consistent with the nature of these properties.

Public Properties, Administrative Law, Private Properties of the Administration, Public Service, Public Authority.

1. KONUYA GİRİŞ VE KAMU MALININ TANIMI

Anayasa ve kanunlarla kendisine verilen görevler ve yükümlülükler çerçevesinde kamu hizmetlerini gerçekleştirirken idare, çok çeşitli taşınır ve taşınmaz mallara, araç ve gereçlere vs. malzemelere ihtiyaç duymaktadır. Bunlara, bazen değişik kavramlar kullanılmakla beraber genel olarak kamu malları denilmektedir¹.

Doktrin tarafından yapılan ve genellikle kabul gören yukarıdaki tanımın dışında Anayasa ve kanunî düzenlemelerde açık bir kamu malı tanımının olmadığı da görülmektedir. Bununla birlikte çeşitli yüksek yargı organlarının konuya ilişkin olarak vermiş olduğu kararlar vardır. Örneğin Anayasa Mahkemesi bir kararında kamu malını şu biçimde ifade etmiştir: “Doğal nitelikleri gereği herkesin ortak faydalanmasına açık olan sahipsiz mallar ile kamu tüzel kişileri tarafından herkesin ya da halkın bir kısmının faydalanmasına ayrılan orta malları ve kamu hizmeti niteliğindeki etkinliklerin konusu ve aracı olan mallar kamu malı olarak tanımlanabilir²”. Danıştay 3. Dairesi de bir kararında, “İdare hukuku ilkelerine göre, kamunun kullanma ve faydalanmasına ait olan veya bu amaca tahsis edilen eşya ve mallarla bir kamu hizmetinin unsuru ve ayrılmaz parçası sayılabilecek olan mallar kamu malları olarak kabul edilmektedir” diyerek Anayasa Mahkemesi’nin kararında belirttiği kamu malı tanımına benzer bir kamu malı tanımı yapmıştır³.

Yukarıda belirtildiği şekilde genel bir tanım yapılmakla birlikte kamu malları konusunda bir kavram birliği olduğunu söylemek de güçtür. Anayasa ve kanunlarda kamu malları konusunda farklı ifade ve tanımlamalar kullanılmakta, değişik düzenlemelerin olduğu görülmektedir. Örneğin, devlet malı, devletin hüküm ve tasarrufu altındaki eşya, amme emlâkî, hazine malı gibi ifadelerin kullanıldığı bilinmektedir. Buna ilaveten Uyuşmazlık Mahkemesi bir kararında; “221 ve 2942 sayılı Kanun’lara göre kurulan idarî irtifaklarla ilgili olarak, kamu hukukuna tâbi, kamu idaresinin hüküm ve tasarrufunda bulunanlar, kamu emlâkînden sayılır”, şeklinde bir değerlendirmede bulunmak suretiyle kamu malının kapsamını daha da genişleten bir hüküm vermiştir⁴.