Arabuluculuk ve Hukuk Devleti İlkesi
Hubert ROTTLEUTHNER
1. Eski Bir Konu: Hukuka Alternatifler, Hukuka Erişilebilirlik
Geçtiğimiz yüzyılın 70’li ve 80’li yıllarında uluslararası alanda, hukuk sosyolojisi araştırmalarının merkezinde hukuka erişim ve hukuka alternatifler konuları yer aldı.1 Almanya’da, ABD’de uzun süreden beri uygulanmakta olan arabuluculuk yöntemi dikkatleri üzerine çekti.2 Arabuluculuğun çekici gelmesinin arkasında iki neden yatıyordu. İlk neden, o zamanlar açılan davaların seline kapılmış yargının üzerinden, masrafsız ve hızlı bir şekilde yükün kalkmasını sağlayacak olmasıydı.3 İkinci neden ise, teorik arka planında mümkün olduğunca barışçıl, mutabakata dayalı bir uzlaşmanın yatmasıydı. Bu tür avantajlarının yanı sıra o zamanlarda da „hukuki“ olarak nitelendirilen karşı görüşler ortaya kondu. Sosyal ve iletişim açışından zayıf olan taraflar, arabuluculuk konuşmalarında sivil mahkemelerdekine oranla daha kolay bir şekilde haksız duruma düşebilirlerdi; arabuluculuğun kamuya açık bir şekilde yapılmaması, kontrolünü zorlaştırıyordu; oryantasyonu kolaylaştıracak emsal kararların oluşması söz konusu değildi; her ne kadar mahkeme yolu açık kalsa da, hukuki yollar fiilen kısalabilirdi. Hukuka alternatifler söylemi –buna arabuluculuk da dâhil– birçok fikrin karışmasından oluşuyor: Verimlilik argümanları, çatışma-teorisi yaklaşımları ile yarışırken, onlara karşı hukuki çekinceler ortaya atılıyor.
Bugün Almanya’da bir arabuluculuk kanunu tasarısı bulunmakta.4 Arabuluculuk kanun tasarısında özellikle arabulucu olabilmenin koşulları belirleniyor.
2. Joachim Wagner, Kanunsuz Hâkim
Ve simdi tartışmak istediğim Joachim Wagner’in kitabına gecelim: Kanunsuz Hakim. “İslami paralel adalet, hukuk devletimiz için tehlike oluşturuyor”, Berlin 2011. İslami paralel adaletten bahsedildiğinde, insanın aklına, İslam hukukunun, yani şeriatın uygulandığı, dini temellere dayalı bir adalet ve onun Almanya’da hukuk devleti yargısına paralel olarak geliştiği gelebilir.
