Locatio Conductio Rei(kira) Sözleşmesinde Tarafların Sorumluluğu ve Hasar Meselesi

Liability of The Parties and Harm Matter at Contract of Locatio Conductio Rei

Emine MINDIZ

Romalılar kavramı altında bugün birbirinden ayırdığımız akitleri bir araya toplamışlardı. , günümüz taşınır ve taşımaz mal kirası ve ürün kirasını; , hizmet akdini; ise istisan akdini karşılamaktaydı. Kira akdinin konusu, tüketilmeyecek olması şartıyla, herhangi bir mal olabilirdi. Kiraya veren kiracının kira konusu malı kullanmasını ve/veya kira konusu maldan yararlanmasını sağlama ve bu amaçla gerekli masrafları karşılama borcu altına girerken, kiracı ise kira bedelini ödeme ve kiralananı anlaşmaya uygun olarak kullanma borcu altına girer. Kira konusu mal, kiracının veya kiraya verenin bir kusuru olmaksızın telef olursa, kiracı borcundan kurtulur. Kiracı o tarihten itibaren kira bedelini ödemekle yükümlü olmadığı gibi, zaten ödemiş olduğu miktarın iadesini ile talep edebilir. Bu nedenle kira konusu mala ilişkin hasar kiraya verene aittir ().

Roma Hukuku, Kira Sözleşmesi, Sorumluluk, Hasar, Kusur.

, was a bilateral consensual contract which gave rise to ( and ). It included the letting of a thing, either for use or for use and enjoyment of the fruits. Failure on the part of the locator to comply with his duties could entitle the to terminate the lease and release partially or totally from his obligation to pay the rent. If had already paid the rent, he could claim it back by means of . If the failure on the part of the was not due to the fault of him, the may claim back only that part of the rent that he had paid for the time during which he could not use the object of . On the other hand, if was faulty, the may claim his positive interest.

Roman Law, Lease Contract, Liability, Harm, Fault.

A. Locatio Conductio Rei’nin Tanımı ve Hukukî Niteliği

Locatio conductio¹ rei, kiraya verenin (locator) tüketilmeye müsait olmayan herhangi bir malın kullanılmasını ve/veya bu maldan yararlanılmasını, kararlaştırılan bir ücret (merces) karşılığında, kiracıya (conductor) devretme borcu altına girdiği rızaî, tam iki tarafa borç yükleyen (sinallagmatik)², iyiniyet davaları doğuran³ bir akittir. Kira sözleşmesinin bu iki alternatiften hangisine ilişkin olduğu kira konusu malın özelliğine ve tarafların bu konudaki iradesine göre değişiklik gösterir⁴.

Kiracı ve kiraya veren karşılıklı olarak borç altına girdiklerinden, locatio conductio rei borçlandırıcı bir işlemdir⁵. Kiraya veren, kiracının kira konusu malı kullanmasını veya kullanmayla birlikte ondan yararlanmasını sağlama ve bu amaçla gerekli masrafları görme borcu altına girerken, kiracı da belirlenen kira bedelini ödeme⁶ ve kiralanan malı anlaşmaya uygun olarak kullanma borcu altına girer⁷.

Kira sözleşmesinin geçerli bir şekilde kurulduğundan söz edilebilmesi için tarafların iradelerinin akdin esaslı unsurları üzerinde uyuşması (consensus) ve bu irade beyanlarının hata, hile ve ikrahtan uzak olması gerekir. İrade uyuşmazlığı (dissensus) halinde akit geçersiz (bâtıl) kabul edilmekteydi.