Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Bankacılık İşlemlerinde Genel İşlem Koşulları

Standard Terms and Conditions in Banking Transactions

Güler GÜMÜŞSOY

Birçok yeni hüküm içermekte olan 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun getirdiği en büyük yeniliklerden biri de genel işlem şartlarına ilişkin düzenlemesidir. Madde gerekçelerine bakıldığında genel işlem şartlarına ilişkin hükümler en çok bankacılık uygulamasında bulunduğu için örneklerin çoğu bankacılık sözleşmelerinden verilmiştir. Genel işlem şartları TBK’da ilk kez düzenleniyorsa da Türk hukukuna yabancı değildir. 4077 sayılı TKHK’de ve buna ek olarak çıkarılan Yönetmelikte, 5464 Sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu’nun 24. maddesinde ve Türk Ticaret Kanunu başta olmak üzere bazı özel kanunlarda da genel işlem şartlarına ilişkin hükümler mevcuttur. Kuşkusuz ki, TBK’nın genel işlem şartlarına ilişkin hükümleri, uygulamada yaygın bir şekilde genel işlem şartı kullanmakta olan bankaları önemli ölçüde etkileyecektir.

6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu, Genel İşlem Koşulları, Tüketicinin korunması Hakkında Kanun, Bankacılık Sözleşmeleri.

One of the major innovations brought by the Turkish Obligations Code (n.6098), among many new provisions, is the provisions related to general transaction clauses. When one looks at the preamble of the provisions, it can be seen that a big number of examples related to general transaction clauses were given from banking (service) agreements. General Transaction Clauses, although it is regulated in Turkish Obligations Code for the first time, is no stranger to Turkish law. In The Code on Consumer Protection (n. 4077) and the regulation linked to it and also in the article 24 of The Code on Bank Cards and Credit Cards (n.5464), and in some other special codes including Turkish Commercial Code. General Transaction Clauses of the Turkish Obligations Law will have a big influence on banks without a doubt.

Turkish Obligations Code (n.6098), Standard Terms and Conditions, The Code on Consumer Protection, Banking (service) Agreements.

I. KAVRAM OLARAK GENEL İŞLEM ŞARTLARI VE ÖZELLİKLE GENEL İŞLEM ŞARTLARININ BANKACILIK UYGULAMASINDAKİ YERİ

Türk Borçlar Hukukunun temelinde “bireysel sözleşmeler” bulunmaktadır. Borçlar Kanunu’nun 1. maddesine göre sözleşme, tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanı ile oluşan hukukî işlemdir. İcap, icaba davet, kabul bireysel sözleşmelerin temel özelliğini teşkil eder.1 Sözleşmeler hukuku başlıca iki ilkeye dayanır. Bunlar sözleşme özgürlüğü ve tarafların eşitliği ilkeleridir.

Günümüzün değişen ve gelişen ekonomik şartlarında hükümleri tartışılarak oluşturulan bireysel sözleşmelerin yerini artık genel işlem şartları içeren yeni bir sözleşme modeli almıştır.2 Uygulamada genel olarak bankaların, sigorta şirketlerinin, seyahat şirketlerinin önceden tek taraflı hazırladıkları genel işlem şartları içeren sözleşmeleri müşteriye sundukları görülmektedir. Bu durumda artık tarafların sözleşme hükümlerini tartışabilme şansı genellikle ya çok az bulunmakta; ya da hiç bulunmamaktadır. Müşterinin yapabileceği tek şey karşı tarafın şartlarını kabul ederek sözleşmeyi imzalamaktır.

Görülüyor ki sözleşme özgürlüğü ilkesi güçlü firmalar ve büyük şirketler karşısında ekonomik ve sosyal açıdan zayıf durumda bulunan müşteri açısından pek bir anlam taşımamaktadır. Bu dev şirketler önceden tek taraflı olarak belirledikleri sözleşmeleri, tartışma ve pazarlık olanağı tanımaksızın müşteriye dayatmaktadırlar. İşte bu sebeple güçsüz olan müşterinin hukuk sistemleri tarafından korunması gerekir.