Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin “Ayrımcılık Yasağını” Düzenleyen 14. Maddesinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarıyla Birlikte İncelenmesi

Investigation of the European Court of Human Rights Decision with “Discrimination Ban” edited in article 14 in The European Convention on Human Rights

Ceren YILDIZ

Ayrımcılık yasağı, AİHS ile tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma bakımından özellikle cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasi veya diğer kanaatler, milli veya sosyal menşe, milli bir azınlığa mensupluk, servet, doğum veya herhangi diğer bir durum nedeniyle hiçbir ayırıma tabi tutulmamayı ifade etmektedir. AİHS 14. madde hükmünün ihlali iddiasıyla Strasbourg denetim organı önüne getirilen somut olaydan hareketle yapılacak incelemede, organlar önce ortada Sözleşme’ye dahil bir hakkın ve benzer durumun var olup olmadığını araştırmakta, daha sonra benzer durumdaki bireyler arasında, hak ve özgürlüklerden yararlanma bakımından fark gözetilip gözetilmediğini saptamakta, nihayet saptanan muamele farkının, devletin sahip bulunduğu takdir marjı da göz önünde tutularak objektif ve makul nedene dayanıp dayanmadığı ve amaç – araç orantısı sorgulayarak sonuca varmaktadır.

Ayrımcılık Yasağı, Uluslararası Düzenlemeler, AİHM Türkiye/Opuz Kararı, Karşılaştırmalı Hukuk, Hakkın Kullanımı.

Prohibition of discrimination, is expressed to be subjected to any discrimination especially based on gender, race, skin colour, language, religion, political or other opinion, national or social origin, national minority allegiance, wealth, birth or any other circumstances with regards to exercise the rights and freedoms recognized by the Convention. During the analyzing of any alleged violation provided by Article 14, the Court primarily determines whether there is a right or similar situation recognized by the Convention. Then, it is determined that whether there are any differences practises between the individuals in similar conditions during exercising the rights and freedoms. Finally, if there are detected utilization differences, the Court examines that, whether they were based on a reasonable cause by determining the proportionality between the aim and measure, and taking into consideration of margin of appreciation of the respondent state.

Prohibition of Discrimination, International Regulations, Turkey / Opuz Decision of ECHR, Comparative Law, Use of the Right.

I. GİRİŞ

Ayrımcılık yasağı, AİHS ile tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma bakımından özellikle cins, ırk, renk, dil, din, siyasi veya diğer kanaatler, milli veya sosyal menşe, milli bir azınlığa mensupluk, servet, doğum veya herhangi diğer bir durum nedeniyle hiçbir ayırıma tabi tutulmamayı ifade etmektedir. Buradaki sayım sınırlayıcı değil, örnekleyicidir1.

AİHS m.14’e göre, “Bu Sözleşme'de tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasal veya diğer kanaatler, ulusal veya sosyal köken, ulusal bir azınlığa mensupluk, servet, doğum veya herhangi başka bir durum bakımından hiçbir ayrımcılık yapılmadan sağlanır”. Bu anlamda ayrımcılık yasağı, bağımsız bir ilke olmayıp, Sözleşme’nin ve ek protokollerin diğer hükümleriyle birlikte yorumlanmalıdır2. 14. madde bağımsız bir varlığa sahip değilse de Sözleşme ve Protokollerin öteki normatif hükümlerini tamamlamaktadır. Bu madde benzer durumdaki bireyleri ya da toplulukları Sözleşme’nin tanıdığı haklar ve özgürlüklerden yararlanmada her türlü ayırıma karşı korumaktadır3. Bu nedenle ayrımcılık yapıldığı ileri sürülen konunun mutlaka sözleşme ve ek protokollerle güvence altına alınan bir hakka ilişkin olması gerekir.

AİHS m.14 sözleşmenin koruduğu hak ve özgürlüklerden yararlanma konusunda hüküm ifade ettiği için bağımız bir varlığa sahip olmayıp, Sözleşme’de mevcut öteki normatif hükümleri tamamlamaktadır. Ancak AİHS m.14’ün ihlal edilmiş sayılabilmesi için, aynı zamanda ilgili olduğu hakkın da ihlal edilmiş olmasına gerek yoktur. Olayın 14. madde açısından incelenerek bu madde hükmünün ihlal edildiği sonucuna varılması her zaman mümkündür ve bu sıfatla kendisi özerk bir kapsama sahiptir4. Fakat şikayet konusu olayın Sözleşme’de yer alan hak ya da özgürlüklerden en az birisinin kapsamına girmediği durumlarda ise 14. maddenin uygulanma yeteneği yoktur. Nitekim Sözleşme’nin normatif hükümlerinden biriyle bağlantılı olarak 14. maddenin de ihlal edilmiş olduğunun ileri sürüldüğü davalarda, asıl hükmün ihlal olunduğu sonucuna varılmışsa Mahkeme, davanın “önemli bir yönünü” oluşturmadığı zaman, olayı bir de 14. madde açısından incelemeyi çoğu zaman gereksiz bulmaktadır5. 14. madde, yalnızca Sözleşme’nin öngördüğü haklar ve özgürlüklerin amaçladığı anlamda bağımsız bir varlığa sahip değil ise de; söz konusu edilen hak ya da özgürlük gereklerine bizzat uygun olan bir tedbir, ayrımcı bir niteliğe sahip bulunması nedeniyle, bu maddeyi ihlal etmiş olabilir6.