Fikrî Mülkiyet Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk

Armağan Ebru BOZKURT YÜKSEL

GİRİŞ

Fikrî mülkiyet hakları günümüzde en değerli malvarlıklarından birini oluşturmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde, fikrî mülkiyet hakları giderek artan ölçüde koruma altına alınmaktadır. Fikrî mülkiyet haklarının korunmasına yönelik yasal düzenlemelerin artışına bağlı olarak, milletlerarası uyuşmazlıklar da artış göstermektedir¹. Fikrî mülkiyet hakları ile ilgili pazarın büyümesi bu konuda doğabilecek uyuşmazlıkların hızlı ve etkin bir şekilde çözümü hususunda arayışı doğurmaktadır². Fikrî mülkiyet uyuşmazlıkları, patente, markaya, telif haklarına; endüstriyel tasarımlara; fikrî ve sınaî hakların tecavüze uğramasına veya bu hakların lisans verilerek kullandırılmasına; lisans alanın, lisans sözleşmesine uygun olmayan kullanımına ilişkin olarak ortaya çıkmaktadır. Her ne kadar fikrî mülkiyet haklarına ilişkin sözleşmeler dikkatli bir şekilde hazırlansa da uyuşmazlıkların tamamen önlenmesi mümkün olmamaktadır. Bu itibarla tarafların uyuşmazlıkların çözümü için sahip oldukları seçeneklerin farkında olmaları önem taşımaktadır³.

Devlet yargılaması özellikle milletlerarası uyuşmazlıklarda uzun zaman almaktadır. Ayrıca fikrî mülkiyet uyuşmazlıkları teknik değerlendirmeyi de gerektiren uyuşmazlıklar olduğundan aralarında teknik kişilerin de bulunmasına imkân veren devlet yargılaması dışındaki uyuşmazlık çözüm yöntemlerine başvurulmasına ihtiyaç olmaktadır. Mahkeme dışı veya alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri devlet yargılamasından, usul ve tarafların iradelerinin üstünlüğü bakımından ayrılmaktadır⁴. Bağlayıcı olan ve olmayan yöntemleri içeren bu çözüm yolları, tahkim⁵, arabuluculuk, uzlaşma, tarafsız ön değerlendirme (early neutral evaluation), mini duruşma (mini-trial), vakıaların saptanması (fact finding),arabuluculuk-tahkim (med-arb) olarak sayılabilir⁶. Tarafların milliyetinin farklı olduğu durumlarda tarafların her biri kendi ülkesinde yargılamanın yapılmasını isteyecektir. Bu itibarla alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri tarafsız bir çözüm ortamı oluşturmaktadır. Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri, tarafların uyuşmazlık çözüm süreci üzerindeki kontrolünüsağlamaktadır. Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinde sürecin iyi yönetilmesi halinde zamandan ve masraflardan tasarruf edilmektedir. Bunlara ek olarak, tarafların birbirleri ile daha dostane bir ortamda uyuşmazlıklarını çözmeleri için zemin hazırlanmakta ayrıca uyuşmazlıktan sonra da taraflar iş ilişkilerini sürdürebilmektedirler⁷.

Bu çalışmada fikrî mülkiyet uyuşmazlıklarının alternatif çözüm yöntemlerinden biri olan arabuluculuk yolu ile çözümlenmesi ele alınmıştır. Fikrî mülkiyet uyuşmazlıkları bakımından arabuluculuğun olumlu ve olumsuz yönleri belirtildikten sonra, arabuluculuğun özellikleri incelenmiş, ad hoc veya kurumsal arabuluculuk tercihi üzerinde durulmuştur. Son olarak arabuluculuğun fikrî mülkiyet uyuşmazlıkları bakımından zorunlu veya ihtiyarî olması üzerinde durulmuştur.