Deniz Sınırlarının Denetimi, Frontex ve Devletin Mültecilerin Korunmasına İlişkin Sorumluluğu
Dolunay ÖZBEK
7 Temmuz 2010 tarihli Frontex basın açıklamasında, Avrupa’ya düzensiz göçte 2010’un ilk çeyreğinde önceki seneye nazaran %36 oranında düşüş tespit edildiği, İspanya ve İtalya deniz sınırlarından girişlerin neredeyse kalmadığı, Ege Denizi’nde ise %60 oranında bir düşüş ile ilk defa Türk-Yunan kara sınırından geçişlerin altında bir rakama indiği belirtilmektedir1. Bunun sebebi olarak, Avrupa’da göçmenler için iş imkanlarının azalmasının yanısıra, sınırların daha etkin denetimi ve kaynak ülkelerle daha yakın işbirliği gösterilmektedir. Entegre Sınır Yönetimi’nin bir parçası olarak kurulan Frontex bünyesinde koordine edilen operasyonlar ise Avrupa Birliği (AB) çerçevesinde deniz sınırlarının etkin denetiminin önemli bir unsuru olarak öne çıkmaktadır. Fakat uyuşturucu kaçakçılığının önlenmesi, kitle imha silahlarının kontrol altına alınması gibi, sadece düzensiz göç ile sınırlı olmayan konularda devletlerin açık denizlerdeki denetim ve engelleme faaliyetlerinin artması ile birlikte, bu faaliyetler sırasında insan haklarının ne derece gözetildiği, devletlerin insan haklarına saygı yükümlülüklerini ne derece yerine getirdiği de sorgulanmaktadır. Bu yazıda, mültecilerin haklarının deniz sınırlarının denetimine yönelik faaliyetlerdeki yerini, AB’ni odak alarak mahkemelerin ve devletlerin tavrını da karşılaştırarak, özellikle de açık denizdeki operasyonlar açısından incelemeye çalışacağım.
I. FRONTEX ve Sınır Denetimi Uygulamaları
Frontex yani AB Üyesi Devletlerin Dış Sınırlarında Operasyonel İşbirliğinin İdaresi için Avrupa Ajansı, AB’nin dış sınırlarının2 denetimi çerçevesinde üyeler arasındaki işbirliğini ve yeknesaklığı sağlamak amacıyla 2004’te bir AB organı olarak kurulmuştur3. Görevleri, dış sınırların idare edilmesi amacıyla üye devletlerin arasında operasyonel işbirliğini koordine etmek, sınır muhafızlarının eğitiminde üye devletlere yardım etmek, risk analizi yapmak, dış sınırların kontrol ve gözlemlenmesine ilişkin araştırmaların gelişimini takip etmek, dış sınırlarda teknik ve operasyonel yardımın artmasını gerektiren durumlarda üye devletlere yardım etmek ve ortak geri gönderme operasyonları konusunda üye devletlere destek sağlamak4 olan Frontex, bu görevinin yanısıra Hızlı Sınır Müdahale Birlikleri’nin (Rapid Border Intervention Teams-RABIT) oluşturularak gerektiğinde üye devletlerin ülkesinde görevlendirilmesini sağlamaktadır5.
Frontex’in üyelerden bağımsız olarak bizzat kendisinin sınırlarda müdahale etmesi veya arama-kurtarma faaliyetleri icra etmesi söz konusu değildir. Sınırların korunması esas olarak üyelerin yetki ve sorumluluğundadır6. Frontex’in yetki ve faaliyetleri üye devletlerinkini tamamlayıcı nitelikten öteye geçmez.
