Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Miras Hukuku’nda Denkleştirmeye Tabi Kazandırmalar

Devolution of Property Subject to Retrocession in the Inheritance Law

Mehmet Deniz Yener

Türk Medeni Kanunu’nun 669 - 675 maddeleri arasında düzenlenen mirasta denkleştirmede amaç mirasbırakanın yasal mirasçısına miras payına mahsuben yaptığı karşılıksız kazandırmaların terekeye iadesinin sağlanmasıdır. Kazandırmaların aynen iadesi mümkün değilse değeri miras ortaklığına geri verilecektir. Kazandırmaların bunu alan mirasçının miras payına mahsup edilmesi de mümkündür. Mirasbırakandan denkleştirmeye tâbi kazandırma almış olan bir yasal mirasçı, diğer yasal mirasçılara karşı bu kazandırmayı iade ile yükümlüdür. Denkleştirme sadece, mirasbırakanın sağlığında, yasal mirasçısına miras payına mahsuben yapmış olduğu karşılıksız kazandırmalar bakımından söz konusu olacaktır. Mirasbırakanın altsoyuna yapmış olduğu bazı karşılıksız kazandırmalar aksi mirasbırakan tarafından belirtilmedikçe kanunen denkleştirmeye tâbidir. Bu karşılıksız kazandırmalar ise, çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılıksız kazandırmalardır.

Mirasta İade, Denkleştirme, Tereke, Tenkis, Miras Hukuku.

The scope in retrocession in heritage which is arranged by the clauses in between 669-678 of Turkish Civil Code is to provide that the gratuitous savings realized by the legator to his/her legal inheritor as a set-off against heritage share of this inheritor would be returned to the heritage. In case it is not possible to return these savings in the exactly the same manner it was given earlier, then it will be the savings’ value that would be returned. It is also possible that such savings are to be counted as a set-off against to the share of the inheritor. A legal inheritor received saving subject to reconciliation from the legator is obliged for retrocession against other legal inheritors. The reconciliation will be the case only when this gratuitous saving is done as a deduction from heritage share to legal inheritor by the legator in his lifetime. Some gratuitous savings that the legator has carried out to his/her descendants are legally subject to reconciliation unless stated otherwise by legator. Such gratuitous savings are granting dotal property or founding capital or transferring a property or absolve from debt and alike.

Retrocession in Heritage, Reconciliation, Heritage, Diminution, Inheritance Law.

GİRİŞ

Mirasta denkleştirme Türk Medeni Kanunu’nun 669 - 675 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Saklı paylı mirasçıların bu paylarını ihlal eden kazandırmaların azaltılması imkânı getiren tenkise ilişkin hükümler yanında denkleştirme kurumu kanunî mirasçılardan bazılarına yapılan belirli nitelikteki kazandırmaların tasarruf oranını aşmasalar da mutlak şekilde terekeye iadesi imkânını verir. Eski Medeni Kanunun 603 - 610 hükümleri bu kurumu “mirasta iade” olarak adlandırmıştır. Bazı mirasçıların elde ettiği menfaatin terekeye geri verilmesi ve netice olarak onların miras payları ile denkleştirme amaçlandığından bahisle Türk Medeni Kanunu’nda yer alan denkleştirme kavramının kurumu daha iyi karşıladığı ifade edilmektedir1.

Denkleştirme yükümlüsü olmak için kazandırmayı yapan mirasbırakanın yasal mirasçısı sıfatına sahip olmak gereklidir (TMK m.669/I). Kazandırmanın yapıldığı anda muhtemel yasal mirasçı sıfatına sahip olmayan bir kişi mirasın açıldığı anda yasal mirasçı olmuş ise denkleştirme yükümlüsü olur2. Sağ kalan eş için de TMK m.669/I uyarınca denkleştirme söz konusudur3. Mirasbırakanla hısımlığı bulunmayan, yasal mirasçılık sıfatına sahip olmayan bir üçüncü kişinin mirasçı atanması halinde, atanan mirasçının denkleştirme borçlusu olmayacağı genel olarak kabul edilmektedir4. Mirasbırakan hayatta iken ondan mirasta iadeye tabi bir kazandırmayı alan mirasçı olacak şahıs, mirasın açılmasından önce veya sonra mirasçılık sıfatını kaybederse bu kişiye ait denkleştirme yükümlülüğü onun yerini alan mirasçılara miras paylarında meydana gelen artış oranında geçer (TMK m.670). Mirasta iade mükellefiyeti mirasçılık sıfatına bağlıdır ve ıskat, yoksunluk, ret durumlarında mirasçılık sıfatı bulunmadığından bu mükellefiyet de bulunmamaktadır. Bu durumda TMK m.670 hükmünce onun yerine geçen mirasçı iade ile yükümlü olur. Bu ikinci mirasçı ilkinin altsoyu olabileceği gibi diğer kanuni mirasçılardan da olabilir5. Mirasçılık sıfatının kaybı geniş yorumlanmaktadır, mirasçılıktan çıkarılma, ölüm, yoksunluk, feragat veya mirasın reddi sebebiyle mirasçılık sıfatının geçmişe etkili şekilde kaybı halinde, onun yerine geçen mirasçılar denkleştirme yükümlüsü olurlar6.

Bir kazandırmanın denkleştirmeye tabi olması için TMK 669/I hükmünce, söz konusu kazandırmanın sağlararası karşılıksız bir kazandırma olması lazımdır. Ölüme bağlı kazandırmalar ise, ölüm anında terekeden çıkmış olmadıklarından denkleştirmeye tabi olmaz, ancak tenkise konu olurlar. İşlev olarak benzese de tenkisten farklı olarak denkleştirmede, mirasbırakanın tasarruf oranını aşan kazandırmalarının yasal bir sınıra çekilmesi değil, mirasbırakanın kanunî mirasçılardan bazısına diğerleri aleyhine sağlığında yaptığı bazı kazandırmaların terekeye geri verilmesi amaçlanır. Kazandırma denkleştirmeye tabi ise, tümüyle terekeye iade edilecektir. Tenkise tabi kazandırma ise tasarruf oranını aştığı kadarıyla indirilir. Ayrıca, denkleştirmeye konu kazandırmalar sadece miras bırakanın sağlığında yaptığı, sağlar arası nitelikteki kazandırmalardır. Tenkiste tabi kazandırmalar ise esas olarak ölüme bağlı kazandırmalardır ve istisnaen bazı sağlar arası kazandırmalar da tenkisin kapsamına dâhil edilir7. Tenkis davası, mirasbırakanın tasarruf oranını aşan bir kazandırma yaptığı herkese, mirasçı olmayıp sadece vasiyet alacaklısı olanlara da açılabilir.