Hekimlerin Hukuki Sorumluluğu Bakımından Defansif Tıp Uygulamaları

Defensive Medicine Practices in Terms of the Legal Responsibility of Physicians

Gözde ÇAĞLAYAN AYGÜN, Refia Tayyibe ÖNDER

Tıbbi malpraktis olarak adlandırılan hatalı tıbbi uygulamalar, hasta ile hekim arasındaki ilişkinin her aşamasında söz konusu olabilmektedir. Komplikasyonlar ise hekimden bağımsız olarak ortaya çıkmakta olup hekimin sorumluluğunu doğurmamaktadır. Hekimler hukuki sorumluluktan kaçınmak için defansif tutumlar sergileyebilmektedirler. Defansif tıp uygulamaları olarak nitelendirilen bu tutumlar, pozitif ve negatif defansif tıp olmak üzere iki farklı şekilde ortaya çıkabilmektedir. Pozitif defansif tıp, gereğinden fazla ve bazen de faydasız tıbbi prosedürler uygulama şeklinde kendini gösterir. Riskli görülen hastalardan kaçınma yönündeki davranışlar ise negatif defansif tıbbı oluşturmaktadır. Hekimleri defansif tıp uygulamalarına başvurmaya iten çeşitli sebepler vardır. Bu sebeplerin başında en çok davaya taraf olma korkusu, bilgi ve beceriden yoksun olduğunu düşünme gibi sebepler gelmektedir. Dolayısıyla hekimlerin sergilediği gerek pozitif gerekse negatif defansif davranışlar hem ülke ekonomisi hem sağlık hizmetleri bakımından bazı tehdit ve tehlikeler yaratmaktadır. Defansif tutumlar sergileyerek hukuki sorumluluktan kurtulmak isteyen hekimler, aslında davranışları nedeniyle daha ağır hukuki ve cezai sorumlulukla karşı karşıya kalmaktadırlar. Hekimlerin kendilerini korumak amacıyla geliştirdikleri ama maalesef onları daha büyük sorumluluğa iten defansif davranışların ortadan kaldırılarak hem hastaların hem de hekimlerin kendilerini güvende hissetmelerinin sağlanması gerekmektedir. Böylelikle sağlık hizmetlerinin de güvenli ve doğru sunulmasına zemin hazırlanacaktır. Çalışmamızda önce malpraktis ve defansif tıp kavramı açıklanmakta; daha sonra ise defansif davranışlarının ne şekilde ortaya çıktığı, elde edilen veriler ışığında değerlendirilmektedir.

Hasta, Hekim, Tıbbi Malpraktis, Hekimin Hukuki Sorumluluğu, Defansif Tıp.

Faulty medical practices, called medical malpractice, can occur at every stage of the patient and physician relationship. Complications occur independently of the physician and do not result in the physician’s responsibility. Physicians may exhibit defensive attitudes to avoid legal liability. These attitudes, described as defensive medicine practices, can occur in two different ways: positive and negative defensive medicine. Positive defensive medicine manifests itself in performing excessive and sometimes useless medical procedures. Behaviors aimed at avoiding patients deemed at risk constitute negative defensive medicine. Various reasons push physicians to resort to defensive medicine practices. The most common reasons for this are fear of being a party to a lawsuit and thinking that one lacks knowledge and skills. Therefore, both positive and negative defensive behaviors exhibited by physicians create threats and dangers in the country’s economy and health services. Physicians who want to avoid legal liability by exhibiting defensive attitudes face heavier legal and criminal liability due to their behavior. It is necessary to ensure that patients and physicians feel safe by eliminating the defensive behaviors that physicians develop to protect themselves, but unfortunately, push them to greater responsibility. In this way, the basis will be laid for the safe and accurate provision of health services. In our study, the concept of malpractice and defensive medicine is first explained; Then, how their defensive behavior occurs is evaluated in the light of the data obtained.

Patient, Physician, Medical Malpractice, Legal Liability of Physician, Defensive Medicine.

GİRİŞ

İnsanın söz konusu olduğu faaliyet alanlarında hataların meydana gelmesi kaçınılmaz olup tıbbi uygulamalar da bu alanlardan biridir. Emeğin yoğun, dikkat ve özenin had safhada önemli olması nedeniyle hatalar sık sık gündeme gelebilmektedir¹.

Hekimler, mesleği gereği tıbbi ilke ve kurallara uygun olarak tıbbi müdahalede bulunmayı taahhüt etmektedirler. Tıbbi müdahalenin her aşamasında azami dikkat ve özen göstermekle yükümlüdürler. Aksi takdirde cezai, hukuki ve mesleki sorumlulukları doğabilecektir. Sorumluluk ise beraberinde savunma refleksini getirebilmektedir. Hekimler de bu refleksin bir yansıması olarak defansif tıp uygulamalarına başvurabilmektedirler.

Serbest çalışan hekim ile hasta arasındaki ilişki çalışmamızın temelini oluşturmakta olup hekimlik sözleşmesi ile kastedilen serbest çalışan hekim ile hasta arasındaki sözleşme ilişkisidir². Herhangi bir özel hastaneye, özel tıp kuruluşuna, tıp fakültesi veya kamu hastanelerine bağlı olmaksızın ve dolayısıyla herhangi bir kişi ya da kurumdan emir ve talimat almaksızın çalışan hekimlere serbest çalışan hekim denilmektedir³. Genelde belli bir alanda ihtisaslaşmış olan bu hekimler herhangi bir kurum veya kuruluşa bağlı hizmet vermedikleri için sorumluluğu kişisel olarak yüklenirler.