Mesleki Sorumlulukları Boyutuyla Avukatların Görev Suçları ve Yargılanma Usulü

Duty Crimes and Trial Procedure of Lawyers in the Dimension of Their Professional Responsibilities

Cengiz Topel ÇİFTCİOĞLU

Bir suçun işlenip işlenmediği, işlenmişse bu suçun kim tarafından işlendiği ve suça uygulanacak yaptırımın ne olacağı sorununa çözüm bulmak amacıyla gerçekleştirilen iddia, savunma ve yargılama alanındaki bir dizi etkinliği içeren ceza muhakemesi, esas itibarıyla 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenmiştir. Ancak, Kanun Koyucu, bu genel düzenlemeye ek olarak bazı kamu görevlileri açısından ifa ettikleri görevin önemi sebebiyle haklarında farklı ve bazı istisnai hükümler içeren, özel nitelikte kanuni düzenlemeler yapmıştır. Bu düzenlemeler, daha çok söz konusu kamu görevlilerinin statüsünü ve meslek ilkelerini düzenleyen, kendi özel kanunları içerisinde yapılmıştır. Vekilliğini üstlendiği tarafı temsil etmesinin yanı sıra yargılama faaliyetlerine katılarak uyuşmazlıkların adalet ve hakkaniyete uygun olarak çözülmesine yardım eden ve bu itibarla bir kamu hizmeti görmekte olan avukatlık meslek mensuplarının, kişilerin hak arama özgürlüklerini etkin bir biçimde kullanabilmesi konusunda, çok önemli bir işlevi bulunmaktadır. Bu nedenle, avukatların üstlendiği bu sorumlulukların gereğini hukuka uygun olarak yerine getirebilmesi bakımından bazı ayrıcalıklara sahip olması gerekir. Bu durum ise son derece doğal karşılanmalıdır. Bu anlayışın sonucu olarak avukatların hak ve yükümlülüklerini düzenleyen 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nda avukatların icra ettikleri savunma görevini her türlü soruşturma baskısından uzak yürütebilmeleri amacıyla, işledikleri iddia olunan görev suçları bakımından özel bir yargılama usulü benimsenmiştir. Bu usule göre, avukatların görev suçlarından dolayı yapılacak soruşturmalar, Adalet Bakanlığının iznine bağlanmıştır. Bu izin dava şartı niteliği taşımaktadır, ancak avukatların kişisel suçları bakımından bu usul uygulanmaz, bu suçlar bakımından haklarında genel hükümlere göre soruşturma ve kovuşturma yapılır. Bu çalışmada; avukatlık mesleğinin hukuki niteliği ve statüsüyle avukatların mesleki sorumlulukları ve görev suçlarıyla yargılanma usulleri yargı kararları ışığında ele alınmış ve avukatların yargılanma usulleri ile ilgili görüş ve önerilerde bulunulmuştur.

Avukatlık Mesleği, Kamu Görevi, Soruşturma İzni, Kovuşturma İzni, Dava Şartı.

Criminal procedure, which includes a series of activities in the field of prosecution, defense and trial carried out in order to find a solution to the problem of whether a crime has been committed, if so, by whom this crime has been committed and what the sanctions to be applied to the crime will be, is essentially regulated in the Code of Criminal Procedure No. 5271. However, in addition to this general regulation, the legislator has made special legal regulations that contain different and some exceptional provisions for some public officials due to the importance of the duties they perform. These regulations were made within their own special laws, which mostly regulate the status and professional principles of the public officials in question. Members of the legal profession, who not only represent the party they represent, but also participate in judicial activities and help resolve disputes in accordance with justice and equity, and thus provide a public service, have a very important function in ensuring that people can effectively exercise their freedom to seek their rights. For this reason, lawyers must have certain privileges in order to fulfill their responsibilities in accordance with the law. This situation should be considered extremely natural. As a result of this understanding, in the Law No. 1136 on Lawyers, which regulates the rights and obligations of lawyers, a special trial procedure has been adopted in terms of the duty crimes they are alleged to have committed, in order to enable lawyers to carry out their defense duties without any kind of investigation pressure. According to this procedure, investigations to be carried out due to lawyers’ duty crimes are subject to the permission of the Ministry of Justice. This permission is a condition for litigation, but this procedure is not applied for the personal crimes of lawyers, and they are investigated and prosecuted in accordance with the general provisions in terms of their personal crimes. In this study; The legal nature and status of the legal profession, the professional responsibilities of lawyers and the procedures for trial for duty crimes were discussed in the light of judicial decisions, and opinions and suggestions were made regarding the trial procedures of lawyers.

Lawyer Profession, Public Duty, Investigation Permission, Prosecution Permission, Lawsuit Requirement.

Giriş

Yargının kurucu unsurlarından olan savunma makamını temsil eden avukatlık meslek mensupları, her türlü hukuki sorun ve uyuşmazlığın adil yargılanma hakkı ihlal edilmeksizin, adalet ve hakkaniyet dairesinde çözümlenmesi ve hukuk kurallarının eksiksiz uygulanması konusunda çok önemli bir işleve sahiptir. Avukat, vekalet sözleşmesi kapsamında, en başta, müvekkilinden aldığı işi, anayasa ve kanunlara uygun olarak yürütmek ve bu çerçevede müvekkilinin çıkarlarını korumak zorundadır. Avukatın, bu görevini yerine getirirken bazı sorumlulukları vardır. Buna karşın sahip olduğu bazı hak ve imtiyazları da bulunmaktadır. Bu düşünceyle, avukatların, özenle icra etmeleri gereken savunma görevini, her türlü soruşturma baskısından uzak bir şekilde icra edebilmelerini sağlamak bakımından, öncelikle avukatların görevleri dolayısıyla ve görevleri sırasında işledikleri suçlara ilişkin soruşturmalarda uygulanmak üzere bazı özel hükümler öngörülmüştür. Bu anlayışın sonucu olarak, avukatların işledikleri görev suçlarından dolayı yapılacak soruşturmaların Adalet Bakanlığının iznine bağlanması şartı benimsenmiştir. Buna karşın, avukatların kişisel suçlarından dolayı yapılacak soruşturmalarda ise, böyle bir izin şartı öngörülmemiş, bu soruşturmalar tamamıyla genel hükümlere tabi tutulmuştur.¹

I. Avukatlık Mesleği ve Avukatların Mesleki Sorumlulukları

Hukukumuzda bir dava açabilmek veya açılmış olan davayı takip edebilmek için avukat ile temsil zorunluluğu bulunmamakla birlikte, adil yargılanma hakkının ve etkin hukuki korumanın sağlanması açısından, yargılama süreçlerinde avukatla temsil edilme oldukça büyük önem taşımaktadır. Avukatın, hukuki bilgi ve tecrübelerini kural olarak belirli bir ücret karşılığında kişilerin yararlanmasına sunan, hukukun üstünlüğü ilkesinden kaynaklanan ve adaletin gerçekleşmesine hizmet eden savunma mesleğini icra eden kişi olarak tanımlanması mümkündür. Avukatlık Kanunu’nun (Av.K.) 1. maddesine göre, avukatlık, kamu hizmeti sunan serbest bir meslektir ve amacı; hukuki münasebetlerin düzenlenmesini, her türlü hukuki mesele ve anlaşmazlıkların adalet ve hakkaniyete uygun olarak çözümlenmesini, hukuk kurallarının tam olarak uygulanmasını; her derecede yargı organları ve hakemler ile resmi ve özel kişi, kurul ve kurumlar nezdinde sağlamaktır.² Avukat, bu amaçla hukuki bilgi ve tecrübelerini adalet hizmetine ve kişilerin yararlanmasına tahsis etmektedir.

Avukatlık mesleğinin dört temel niteliği bulunmaktadır. Bunlardan ilki, avukatlık mesleğinin, kamu hizmeti niteliği taşımasıdır. Avukatlık Kanunu’nun 1. maddesinde avukatlık, bir kamu hizmeti olarak nitelendirilmiştir.³ Kamu hizmeti kavramı, kamu hukuku bakımından temel bir kavram olmasına karşın ne mevzuatımızda ne de öğretide bu kavramın açık bir tanımı bulunmamaktadır. Kanımızca, bir hizmetin, kamu hizmeti olarak vasıflandırılabilmesi için, ilk olarak sunulan hizmetin kamuya yönelmiş olması; ikinci olarak ise, kamu kuruluşlarınca veya ilgili kamu kuruluşunun denetimi altında özel kişilerce yürütülmesi gerekir. Yargılama faaliyetinin kamusal nitelikte olması, avukatın yargılama faaliyetine katılan ve bu faaliyet sonucunda adil bir karara ulaşılması için görev üstlenen bir kişi olması ve avukatların mesleki faaliyetlerini tüzel kişiliği olan kamu kurumu niteliğindeki baroların denetimi ve gözetimi altında ifa etmeleri sebebiyle; avukatlar tarafından görülen hizmetin, kamu hizmeti niteliği taşıdığı kabul edilmelidir. Ayrıca, avukatın vekalet ilişkisi kapsamında üstlendiği işi, bizzat yürütmesi, mesleğini icra ederken bağımsız olması, avukatın yerine getirdiği hizmetin kamu hizmeti olduğu gerçeğini değiştirmez.⁴