Türk Ticaret Kanunu’na Göre Şirketlerde Kurumsal Yönetim Uygulamaları

Corporate Governance Practices in Companies According to Turkish Commercial Law

Ahmet AYANOĞLU

Dünya genelinde meydana gelen finansal krizler, küreselleşme ve sermaye hareketlerinin hız kazanması, teknoloji ve bilişim alanında meydana gelen baş döndürücü gelişmeler, artan rekabet baskısı, şirket birleşmeleri ve satın almaları, sürekli gelişen ve değişen yasal düzenlemelere uyum, şirket paydaşlarının talep ve beklentilerindeki değişimler ile şirketlerde meydana gelen hileler ve yönetim başarısızlıkları şirketlerin yönetim sistemlerinin yoğun bir şekilde sorgulanmasına yol açmıştır. Akabinde gerek ulusal gerekse de uluslararası çapta yürütülen çalışmalarda, şirketlerdeki mevcut yönetim sistemleri yeniden ele alınıp gözden geçirilmiş ve yapılan araştırmalar neticesinde kurumsal yönetim anlayışı ön plana çıkmıştır. Bu kapsamda dünya genelinde yapılan çalışmalar ülkemizi de etkilemiş ve kurumsal yönetim anlayışı Türk Ticaret Kanunu’na intikal ettirilerek ülkemizde kurumsal yönetime hukuki bir yapı ve kimlik kazandırılmıştır. Buradan hareketle çalışmamız, şirketlerde kurumsal yönetim anlayışını teşvik ederek halka açık olsun veya olmasın tüm şirketlerin yönetim kalitesini artırmak ve şirket faaliyetlerine güven, değer ve istikrar kazandırma noktasında önemli rol oynayan kurumsal yönetimin sağladığı avantajlardan başta şirketler olmak üzere tüm paydaşların istifade etmesini amaçlamaktadır.

Kurumsal Yönetim, Kurumsal Yönetim İlkeleri, İş İdaresi, Sürdürülebilirlik, Sermaye Piyasası.

Occurring around the world financial crises, globalization and acceleration of capital movements, dizzying developments in technology and informatics, increasing competitive pressure, mergers and acquisitions, compliance with constantly evolving and changing legal regulations, changes in the demands and expectations of company stakeholders, frauds and management failures in companies have led to intensive questioning of the management systems of companies. Subsequently, in studies both carried out national and international, the existing management systems in companies have been reviewed and revised and as a result of the researches conducted, the corporate governance understanding has come to the forefront. In this context, the studies conducted worldwide have also affected our country and the corporate governance understanding has been transferred to the Turkish Commercial Law and corporate governance has been given a legal structure and identity in our country. Based on this, our study aims to increase the quality of management of all companies, whether publicly traded or not, by encouraging the understanding of corporate governance in companies and to ensure that all stakeholders, especially companies, benefit from the advantages provided by corporate governance, which plays an important role in providing confidence, value and stability to company activities.

Corporate Governance, Principles of Corporate Government, Business Administration, Sustainability, Capital Markets.

1. GİRİŞ

Tarihsel süreç içerisinde yaşanan ekonomik krizler, yüksek işsizlik oranları, küreselleşme ve sermaye hareketlerinin hız kazanması, yatırımcıların talep ve beklentilerindeki değişimler, toplumsal ihtiyaçların sürekli artması ve çeşitlenmesi, denetim ve kontrol sistemindeki eksiklik ve aksaklıklar, şirketlerde yolsuzluk ve suistimallerin giderek yaygınlaşması ve toplumun şirket yöneticilerine olan güven ve inancının giderek azalmaya başlaması gibi etkenler dünya genelinde şirketlerin yönetim sistemlerinde yeni arayışlara neden olmuştur. Akabinde gerek ulusal gerekse de uluslararası alanda yapılan araştırmalar ve çalışmalar neticesinde, şirketlerde kurumsal yönetim anlayışı ön plana çıkmış ve birçok ülkede bu konuda yasal düzenleme yapılması zorunluluğu hâsıl olmuştur. Sonrasında birçok ülke kendi iç dinamiklerine göre (şirketlerin yapısı, yasal düzenlemeler, piyasa şartları, ticari kurallar, sosyo-ekonomik durum vb.) çeşitli “kod”, “rehber”, “ilke” ve “prensip” adı altında bir takım uygulamalar ihdas ederek şirketlerde kurumsal yönetim anlayışını yaygınlaştırmaya başlamışlardır¹ . Bu kapsamda ülkemizde de bilimsel, yasal ve kurumsal anlamda muhtelif çalışmalar olmuş ve bu çalışmalar başta Türk Ticaret Kanunu olmak üzere diğer ilgili yasal düzenlemelere de intikal ettirilerek kurumsal yönetime yasal bir hüviyet ve altyapı kazandırılmıştır² . Buradan hareketle çalışmamız, bir yandan kurumsal yönetime ilişkin yapılan ve/veya yapılacak yasal ve idari düzenlemelere katkı sağlarken, diğer yandan da konuya ilişkin mevcut ve gelecekteki akademik araştırmalara önemli bir kaynak teşkil edecektir. Bunun haricinde çalışmamızın kurumsallaşma sürecindeki şirketlere rehberlik etmesinin yanı sıra kurumsal yönetim anlayışını hayata geçiren isteyen şirketlere, bu sistemden azami düzeyde yararlanabilmelerine katkı sağlayacak bir bakış açısı kazandırması amaçlanmaktadır.

Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda çalışmamızda öncelikle kurumsal yönetim kavramı, kurumsal yönetimin tarihsel gelişimi, amacı, önemi, faydaları, kurumsal yönetim ilkeleri ve Türk Ticaret Kanunu’nda kurumsal yönetime ilişkin yer alan düzenlemelere değinilmiş akabinde ülkemizin ve Türk şirketlerinin kurumsal yönetim konusundaki son durumu güncel veriler ışığında değerlendirilerek tarafımızca ulaşılan sonuç ve sunulan önerilere yer verilmiştir.

2. KURUMSAL YÖNETİM KAVRAMI

Kapsam ve içerik bakımından oldukça geniş bir kavram olan ve ekonomi, ticaret, hukuk, denetim, yönetim, sosyoloji, işletmecilik gibi birbirinden farklı tür ve nitelikte birçok sosyal bilim dalını ilgilendiren kurumsal yönetime³ ilişkin literatürde yapılan tanımlamalar incelendiğinde çok çeşitli tanımlamaların yapıldığı görülmektedir. Şöyle ki;

“Kurumsal yönetim; şirketlerin tüm paydaşlarının menfaatlerini koruyarak aralarındaki ilişkileri düzenleyen kurallar bütünüdür.”⁴

“Kurumsal yönetim; karar alma, hedef belirleme ve bu hedeflere ulaşma amacıyla izlenecek kural ve prosedürleri ifade etmektedir.”⁵

“Kurumsal yönetim; bir şirketin değerini uzun vadede arttırmak için, şirketle ilişki içinde olan tüm kişi ve kurumlar arasındaki yıkıcı çıkar çatışmalarını, şirketin sürekliliğini tehlikeye atmadan uzlaşı ile çözülmesini sağlayacak bir yönetim anlayışıdır.”⁶

“Kurumsal yönetim; şirket yönetimi ile hissedarlar ve paydaşlar arasındaki ilişkileri düzenleyen kurallar bütünüdür. Bir başka ifadeyle, herhangi bir şirkette hissedarlar dâhil, şirketin yürüttüğü faaliyetler ile doğrudan veya dolaylı ilgili olan tüm menfaat sahiplerinin (paydaşların) haklarını korumayı ve şirket yönetiminin sorumluluk ve yükümlülüklerini ortaya koymayı amaçlayan bir yönetim felsefesidir.”⁷

“Kurumsal yönetim anlayışı, şirketlerin ilgili tüm kişi ve gruplar için en yüksek faydayı sağlayacak şekilde yönetilmesidir.”⁸