“Case of Axel Springer Ag v. Germany -
 (Application No. 39954/08)”, 07.02.2012, AIHS 10.

Toplum Tarafından Tanınan ve Özel Hayatı Hakkında Röportaj Veren Kişi Hakkında Yapılan Habere Müdahale Edilmesi İfade Özgürlüğünün İhlalidir

Kübra SEZER

Bu dava Axel Springer AŞ. ile Almanya devleti arasındaki bir davadır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. Maddesinin ihlali ile ilgilidir. Axel Springer AŞ. Avrupa’da tanınan bir basım şirketidir. Bu şirkete bağlı olan BİLD gazetesi Almanya’da tanınan bir aktör hakkında haber yayımlamıştır. Haberde aktörün Münih’te düzenlenen Oktober Fest’te bir çadırda uyuşturucu ile yakalandığından bahsedilmektedir. Bunun yanında aktörün özel hayatına ve Almanya’da rol aldığı dizide komiser karakterini canlandırdığına ve daha önceden uyuşturucu ile yakalanıp tutuklandığına dair bir makale yayınlanmıştır. Bu makalede aktörün özel hayatıyla ve oynadığı diziyle ilgili fotoğraflar da bulunmaktadır. Başka bir zaman ise ikinci makale yayınlanmış ve bu makalede daha önceden uyuşturucu kullandığı için denetimli serbest bırakıldığı yazılmıştır. Ünlü aktör bu haberler üzerine Hamburg Bölge Mahkemesi’nde fotoğrafların ve makalenin daha fazla yayımlanmasını durdurmak için ihtiyadi tedbir davası açmış ve mahkeme yasak getirmiştir. Bu karar Temyiz mahkemesince onanmıştır. Aylar sonra Hamburg Bölge Mahkemesi makalenin ve fotoğrafların tümüne yasak getirmiş ve Axel Springer AŞ. yi yüksek miktarda tazminata mahkum etmiştir. Mahkeme özel hayatın gizliliğinin kamu yararına bilgiden daha üstün olduğuna kanaat getirmiştir. Aktörün eyleminin çok ciddi bir suç olmadığı için kamu yararına bir bilgiden söz edilemeyeceğini belirtmiştir. Bu karar Hamburg Temyiz Mahkemesi ve Federal Adalet Mahkemesi tarafından onanır. Ünlü aktör 2. Makale için de başvuruda bulunmuş ve başvurusu aynı gerekçelerle kabul edilmiştir. Aynı şekilde temyizde ve Federal Adalet Mahkemesi’nde onanmıştır. Axel Springer AŞ. karara karşı Anayasa Mahkemesi’ne başvurmuş fakat dava reddedilmiştir. Bunun üzerine Axel Springer AŞ. makalelerin yayınlanmasını engelleyen tedbir kararına karşı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10. maddesinin ihlali dolayısıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurmuştur. AİHS’in 10. maddesi gereğince, Alman Mahkemeleri’nin kararlarının Springer’in ifade özgürlüğü hakkına bir müdahale oluşturduğu taraflar arasında tartışmasızdır. Bu ayrıca başkalarının şöhretinin korunması yasal amacını takip etmiş olan Alman Hukuku’nda tanımlanmış müdahale için de ortak zemin olmuştur. AİHM; aktörün tutuklanması ve mahkumiyeti hakkındaki makaleler hakkında, demokratik bir toplumda müdahalenin gerekli olup olmadığı sorunu ile ilgili olarak, kamuyu ilgilendiren yargısal gerçeklerden kamunun bilgilenmekte bir çıkarı olduğunu tespit etmiştir. Ulusal Mahkemeler için, tanınan bir kişiyi, esas olarak ulusal seviyede iyi tanınan ilgili aktörü, çok iyi değerlendireceği prensip olmuştur. Temyiz Mahkemesi de; uzun bir süre boyunca bir polis başkomiseri rolü oynamış, iyi tanınan ve çok popüler bir aktörle karşılaşmıştır. Böylece AİHM; O yeterince iyi tanınan bir toplum figürü olarak nitelendiği için, kendisine karşı davaların olması ve tutuklanması hakkında, toplumun bilgilendirilmekte bir çıkarı bulunduğu düşüncesini güçlendirdiğini kabul etmiştir. AİHM; iyi tanınan bir aktörün saldırıda bulunmasının ve Münih Bira Festivali’nde toplum önünde tutuklanmasının açıkça gerçek haber olması nedeniyle, Springer’in sadece makaleleri yayınlamakta çıkarı bulunduğu konusunda Alman Mahkemeleri’nin değerlendirmesine büyük ölçüde katılırken, tanınmayan bir kişi olsaydı yayınlanmayacağını da vurgular. Dahası Aktör; özel yaşamının detaylarının bir çok röportajda daha önceden açığa vurulmuş olduğu gerçeği yüzünden etkisinin azalacağı ve özel yaşamının korunacağını beklemekteydi. Müdahil gazetecilerden birinin; Bild’deki, Aktör’ün Eylül 2004’te tutuklanması bilgisinin, Münih Savcılığı ve Polisten elde edilerek yayınlanmış olduğu iddiasına Alman Hükümeti itiraz etmemiştir. Her iki makaledeki bilgilerin doğru olduğu konusunda taraflar arasında ihtilaf olmaması yüzünden, yeterli maddi temeli bulunmaktadır. Springer’in bilgiyi yayınlamaktaki çıkarı ile, Aktör’ün özel yaşamına saygı hakkı arasında bir denge kurmak pratiğini gözetmediği ile ilgili hiçbir şey önerilmemiştir. Springer’in savcılık yetkilileri tarafından iletilen bilginin teyidini sağladığında, Aktör’ün anonimliğini korunması gerektiğine inanmak için yeterince güçlü bir gerekçe olmadığı dikkate alınmalıdır. Bu yüzden kötü niyetle hareket ettikleri söylenemez. Bu bağlamda AİHM; Springer’in ilk makaleyi yayınladığı günde, diğer dergi ve TV kanallarında dahi Savcılık tarafından teyit edilen tüm bu bilginin gösterildiğini tespit etmiştir. Üstelik AİHM; Aktör’ün özel yaşamının detayları hakkında makaleler ortaya çıkmadığını, ancak esas olarak ona karşı cezai takibat sonuçlarının ve onun tutuklanması ile ilgili olayların açıklandığını da tespit etmiştir. Onlar asılsız iddialar ve aşağılayıcı ifadeler içermediği gibi, Hükümet de makalelerin yayınının Aktör için ciddi sonuçlara yol açtığını göstermemiştir. Şirket üstünde ürpertici bir etkiye sahip bu yaptırımlar dayatılırken, Springer hoşgörülü olmuştur. AİHM; Şirket üstünde uygulanan kısıtlamaların, aktörün özel yaşamının korunması yasal amacı ile makul oranda olmadığına karar vermiştir. Bu sebeple; AİHS’in 10. maddesinin ihlal edildiğine karar verilmiştir.

Europäische Gerichtshof für Menschenrechte

Im Verfahren Axel Springer AG gegen Deutschland (Beschwerde-Nr. 39954/08) stellte der Gerichtshof mit einer Mehrheit der Stimmen eine Verletzung von Artikel 10 (Freiheit der Meinungsäußerung) der Europäischen Menschenrechtskonvention (EMRK) fest.

Zusammenfassung des Sachverhalts

Beschwerdeführerin ist die Axel Springer AG. Die von Springer herausgegebene Bild-Zeitung veröffentlichte im September 2004 auf ihrer Titelseite einen Artikel über die Festnahme von X, einem bekannten Fernsehschauspieler, in einem Zelt auf dem Münchner Oktoberfest, wegen Kokainbesitzes. Der Artikel war mit drei Fotos von X illustriert und wurde im Innenteil fortgesetzt. Darin wurde erwähnt, dass X, der seit 1998 die Rolle eines Kommissars in einer beliebten TV-Serie spielte, bereits im Juli 2000 wegen Drogenbesitzes zu einer Haftstrafe auf Bewährung verurteilt worden war. In einem zweiten Artikel im Juli 2005 berichtete die Bild-Zeitung, dass X nach einem Geständnis wegen illegalen Drogenbesitzes zu einer Geldstrafe verurteilt wurden war.

In einem Urteil vom November 2005 untersagte das Landgericht Hamburg jede weitere Veröffentlichung des nahezu vollständigen Inhalts des ersten Artikels unter Androhung eines Ordnungsgeldes und verurteilte Springer zur Zahlung einer Vertragsstrafe für die Veröffentlichung des Artikels. Das Gericht befand insbesondere, dass das Recht von X auf Achtung seines Privatlebens das öffentliche Interesse an der Information überwiege, obwohl die Wahrheit des Berichts der Bild-Zeitung nicht in Frage stehe. Es sei in dem Fall nicht um eine schwere Straftat gegangen und es gebe kein besonderes Interesse der Öffentlichkeit, über das Vergehen von X Bescheid zu wissen. Das Urteil wurde vom Oberlandesgericht Hamburg sowie, im Dezember 2006, vom Bundesgerichtshof bestätigt.