İsviçre Medenî Kanunu’ndaki Miras Hukukuna İlişkin Değişikliklerin Türk Hukukuna Yansımalarının Değerlendirilmesi

Evaluation of the Reflections of the Amendments Related to Inheritance Law in the Swiss Civil Code to Turkish Law

Hüseyin TOKAT

İsviçre’de son yüz on yılda aile yapısı ve sosyal yaşam koşulları temelden değişmiştir. Bu da miras hukukuna ilişkin hükümlerin, büyük ölçüde değişen demografik, ailevi ve sosyal yaşam gerçekliklerine uygun hâle getirilmesi amacıyla kapsamlı bir değişiklik yapılması ihtiyacını doğurmuştur. Bu amaçla İsviçre’de miras hukuku alanındaki ilk değişiklik 18.12.2020 tarihli Federal Kanun ile yapılmıştır. Bu kapsamda İsviçre Medenî Kanunu’nun miras hukukuna ilişkin bazı hükümlerinde değişikliğe gidilmiş ve ayrıca bazı yeni hükümler öngörülmüştür. Bu değişiklikler, 1.1.2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yapılan yenilik ve değişikliklerin odak noktasını mirasbırakanın tasarruf serbestisinin genişletilmesi oluşturmaktadır. Bu amaçla ana-babanın saklı payları kaldırılmış, altsoyun saklı payı azaltılmış ve boşanma davalarında eşin saklı payının kaybı düzenlenmiştir. Bununla birlikte İsviçre kanun koyucusu, öğretide tartışmalı olan bazı hususlara açıklık getirmeye çalışmıştır. Nitekim eşler arasında mal rejimi sözleşmesi ile yapılan artık değere katılma oranına ilişkin anlaşma sebebiyle ortaya çıkan artışın nasıl ve hangi sırada tenkis edileceği düzenlenmiştir. Ayrıca öğretide ve uygulamada var olan görüş ayrılıklarını gidermek amacıyla miras sözleşmesinin bağlayıcılığına ilişkin hüküm değiştirilmiştir. Bu çalışmada da miras hukuku alanında yapılmış yenilik ve değişikliklerin 1.1.2023 tarihinde yürürlüğe giren ilk aşamasının İsviçre Medenî Kanunu’nda meydana getirmiş olduğu farklılıklar, Türk Hukuku ile karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Bu sayede söz konusu farklılıkların Türk Hukuku bakımından olası bir kanun değişikliğine kaynaklık teşkil edip etmeyeceği hususu ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Miras Hukukunda Değişiklik, Miras Hukukunda Yenilik, Saklı Pay, Mirasbırakanın Tasarruf Serbestisi, Boşanma Davası Devam Ederken Eşin Saklı Payının Kaybı, Artık Değere Katılma ile İlgili Anlaşmalar, Miras Sözleşmesinin Bağlayıcı Etkisi, Tenkis.

In Switzerland, in the last 110 years, the family structure and social living conditions have changed fundamentally. This has led to the need for a comprehensive amendment of the provisions on inheritance law in order to adapt it to changing changing demographic, family and a social life realities. To this end, the first amendment in the field of inheritance law in Switzerland was made by the Federal Act of 18.12.2020. In this context some provisions of the Swiss Civil Code regarding inheritance law were amended and new provisions were envisaged. These entered into force on 1.1.2023. The focus of these is the expansion of the legator’s freedom of disposal. To this end, the reserved portions of the parents were abolished, the reserved portions of the descendants were reduced and the loss of the spouse’s reserved portion in the divorce proceedings was regulated. However, legislator tried to clarify some controversial issues. Thus, it is regulated how and in what order the increase resulting from the agreement between the spouses regarding the rate of participation in the surplus value made with the matrimonial property agreements will be reduced. Moreover, the provision regarding the binding nature of the inheritance contract has been amended in order to eliminate the differences in the doctrine and judicial practice. In this study, innovations and changes in the Swiss Civil Code are discussed in comparison to Turkish law. Through, it has been tried to reveal whether these will constitute a source for a law amendment in Turkish law.

Amendment in Inheritance Law, Innovation in Inheritance Law, Reserved Portion, The Legator’s Freedom of Disposal, The Loss of Spouse’s Reserved Portion in The Divorce Proceedings, Agreements Related to Join to Surplus Value, The Binding Effect of The Inheritance Contract, Reduction in Inheritance Law.

I. GİRİŞ

1912 yılında yürürlüğe giren İsviçre Medenî Kanunu’nun¹ miras hukukuna ilişkin hükümleri, o dönemin aile yapısına ve yaşam koşullarına uygun olarak düzenlenmiştir. Bu hükümler, aile hukuku gibi diğer hukuk dallarındaki hükümlere kıyasla büyük ölçüde değişmeden kalmıştır². Ancak İsviçre’de son yüz on yılda aile yapısı ve sosyal yaşam koşulları temelden değişmiştir. Beklenen yaşam süresindeki artış, evlilik dışı birlikteliklerin çoğalması, aile ve ilişki biçimlerinin büyük ölçüde değişime uğraması bunların başında gelmektedir³. Bu da miras hukukuna ilişkin hükümlerin, büyük ölçüde değişen demografik, ailevi ve sosyal yaşam gerçekliklerine uygun hâle getirilmesini amaçlayan kapsamlı bir yenilik ve değişiklik ihtiyacını doğurmuştur⁴. Bu amaçla İsviçre miras hukukuna ilişkin yenilik ve değişiklik çalışmaları, esas olarak Eyaletler Konseyi üyesi olan Felix Gutzwiller tarafından 17.06.2010 tarihinde sunulan 10.3524 sayılı “modern bir miras yasası için”⁵ başlıklı önergeyle başlamıştır⁶.

Bu önergenin Eyaletler Konseyi tarafından 23.09.2010 tarihinde kabul edilmesinin ardından⁷, Ulusal Konsey, Hukuk İşleri Komisyonu’nun talebi üzerine 2.3.2011 tarihinde “fiilî hayat ortaklığı şeklinde bir arada yaşayan çiftlerin (Konkubinatspaare) miras hukuku açısından evli çiftlerle aynı muameleye tâbi tutulmaması”⁸ değişikliğiyle önergeyi kabul etmiştir⁹. Daha sonra Eyaletler Konseyi, önergenin değiştirilen hâlini onaylamış ve önergeyi 7.6.2011 tarihinde Federal Konsey’e göndermiştir¹⁰. Bu önerge, bazı değişiklikler yapılarak 31.03.2011 tarihinde kabul edilmiştir¹¹.

Ayrıca Federal Konsey, 25.03.2015 tarihinde yayınladığı “Aile Hukukunun Modernleştirilmesi”¹² başlıklı raporunda, aile hukukunun mevcut normlarının toplumsal gerçekleri yeterince yansıtmadığına ve yaşanan toplumsal değişimin yaşam koşulları ile hukuk kuralları arasında bir uçuruma yol açtığına dikkat çekmiştir. Bu farkındalık ve miras hukukuna ilişkin kuralların günümüzün farklı yaşam şekillerine uygun olmaması gerekçesiyle, Federal Adalet Ofisi tarafından 4.03.2016 tarihinde İsviçre Medenî Kanunu’nda değişiklikleri içeren ön tasarı¹³ ve değişiklikleri açıklayıcı rapor¹⁴ yayımlanmıştır¹⁵.