Türkiye ve Dünyada Yaşlı Hakları ile İlgili Çalışma ve Yasal Düzenlemeler

The Legal Regulations Implementations for the Rights of Elderly People in Turkey and in the World

Münevver MERTOĞLU

Avrupa Ülkeleri başta olmak üzere, tüm dünyada nüfus yaşlanma eğilimi göstermektedir. Özellikle hasta ve bakıma muhtaç olan yaşlılarla ilgili harcamalar devletler açısından maliyeti arttırmakta ve yaşlılar için yapılan yatırımlar, geri dönüşü olmayan yatırım olarak değerlendirilebilmektedir. Ancak yaşlanan nüfusun artması ile yaşanan sorunların çözümü, özellikle bu döneme özgü, özellikli yasal düzenlemelerin yapılmasını gerekli kılmaktadır. Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri incelendiğinde, insan hakları, çocuk hakları, kadın hakları, engelli hakları ile ilgili sözleşme ve bildirgeler hazırlandığı halde doğrudan yaşlı hakları ile ilgili bir metnin olmadığı görülür. Tüm iyi niyetli çabalara rağmen dünyada yaşlılara yönelik ulusal ve bölgesel işbirlikleri düzeyindeki örgütlenmeler yetersiz kalmaktadır. Yaşlılık politikaları, yalnızca sosyal yardım, bakım ve barınma ile sınırlandırılmamalı, aktif yaşlanma, sosyal güvenlik, sağlık, işgücüne katılım vb. alanları da kapsayacak şekilde bütüncül yaklaşımla ele alınmalı, kuşaklararası dayanışmanın sağlanmasında birinci kuşak ile üçüncü kuşak arasında iletişim ve etkileşim için programlar hazırlanmalıdır. Yaşlıların yaşamı, çocukları ve yakınları ile yardımsever bazı yönetici ve kişilerin insafına bırakılmayacak kadar önemlidir. Uluslararası düzeyde ayrı bir “Yaşlı Hakları Sözleşmesi”nin hazırlanması yaşlıların yaşam kalitesi yönünde bağlayıcı tedbirlerin alınmasını kolaylaştıracaktır.

Yaşlı Hakları, Nüfusun Yaşlanması, İnsan Hakları, Birleşmiş Milletler.

The life expectancy of elderly people is on the rise around the world. Of particular concern are elderly persons with health problems requiring care that result in an increased financial burden to the state without a corresponding return in public benefit. Solutions to this problem among the elderly requires implementation special laws and regulations. While the United Nations Treaties address some issues about human rights, children rights, women rights, rights for handicapped persons, the needs of the elderly are not addressed. Although there are some national and regional organizations in various countries, their influence is not sufficient to solve the problems of the elderly. Policy considerations for the elderly should not be restricted to only social help, care and shelter, but should also cover the areas of active ageing, social security, health, and labor force participation. In addition, programmers organizing the relationships between the first generation and third generation of the family members should be prepared, and elderly people should not be left to mercy of their children and relatives, or some well-intentioned authorities. Laws and regulations should be developed and implemented to assure the rights of the elderly and to improve their quality of life.

Rights for Elderly People, Ageing, Human Rights, United Nations.

GİRİŞ

Ortalama yaşama süresinin uzamasına paralel olarak 31 Ekim 2011 itibariyle dünya nüfusu 7 milyar kişiye ulaşmıştır. Dünyada 65 yaş üstü insan sayısı 600 milyon, Türkiye’de 5,5 milyon olmuştur. Yaşlı nüfusumuz son 50 yıl içinde 6 kat artış göstermiştir (www.hips.hacettepe.edu.tr)

Avrupa Ülkeleri başta olmak üzere tüm dünyada nüfusun yaşlanma eğilimi göstermesi, özellikle bakıma muhtaç olan yaşlıların devletlere olan maliyetini arttırmakta ve yaşlılar için yapılan yatırımlar, geri dönüşü olmayan yatırım olarak değerlendirilebilmektedir. Ancak tüm insanlığın bu süreçten geçmesi, özellikle bu döneme özgü özellikli yasal düzenlemelerin yapılmasını gerekli kılmaktadır.

Türkiye nüfusu giderek yaşlanmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2009 yılı verilerine göre 15–64 yaş grubunda bulunan çalışma çağındaki nüfus, toplam nüfusun yüzde 67’sini oluşturmaktadır. Toplam nüfusta yaşlıların oranı arttığı gibi, sağlık ve diğer alanlardaki gelişmeler, yaşam süresini de yükseltmektedir. 1960’larda kadınlar için 54 yıl, erkekler için 51 yıl olan yaşam süresi beklentisi, 2030’da erkeklerde 74 yıl, kadınlarda 79 yıl olarak öngörülmektedir (OECD 2000).