Büyükşehir Belediyelerinin İmar Denetim Yetkileri

Zoning Auditing Authorities of Metropolitan Municipalities

N. İlker ÇOLAK

Belli bir coğrafi alanda, toplumun yerel nitelikli ortak genel ihtiyaçlarını karşılamak üzere görevlendirilmiş bulunan kamu tüzel kişilerine “belediye” denir. Belediyeler belde sınırı olarak belirlenmiş bulunan alan içerisinde, toplumun beklentilerini karşılayacak faaliyetleri gerçekleştirmek üzere kurulmuşlardır. Birden çok belediyeyi bünyesinde barındıran şehirlerde büyükşehir belediyesi kurulmak suretiyle hizmetlerin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesi sağlanmak istenilmiştir. Büyükşehir belediyelerinin ilçe belediyeleri üzerinde sahip olduğu düzenleme, gözetim, denetim ve uygulama yapma yetkisinin sınırları genişletilmiş bir idari vesayet yetkisi olduğu açıktır. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 11. maddesi kapsamında büyükşehir belediyeleri tarafından yapılacak imar denetimlerinde yapılaşma faaliyetleri kanun koyucu tarafından özel olarak düzenlenmiştir.

Büyükşehir Belediyesi, Belediye, Alan, Plan, Hiyerarşi.

Municipalities are public corporate entities which are assigned to serve purposes of local common public needs of the society in a certain geographical place. Municipalities are established to realize services which satisfy expectations of the society in a certain place determined with county borders. Conducting efficient and productive services are intended by establishing metropolitan municipality in the cities consisting of more than one municipality. It is obvious that the limit of power of metropolitan municipalities to regulate, observe, control and apply over county municipalities is a widened power of administrative tutelage. Zoning control measured by metropolitan municipalities for structuring services provided by Article 11 of Metropolitan Municipality Code numbered 5216 is specifically regulated by law maker.

Municipality, Metropolitan Municipality, Zoning, Auditing, Planning, Hierarchy, Administrative Tutorshi.

Belediyeler, belli bir coğrafi alanda, toplumun yerel nitelikli ortak genel ihtiyaçlarını karşılamak üzere görevlendirilmiş bulunan kamu tüzel kişileridir. Belediye kavramı, Arapçadan Türkçeye geçmiş bir kelime olup, belediye iken belediye şeklini almıştır¹. Bir beldeye ilişkin ortak genel nitelikli ihtiyaçların karşılanmasına yönelik olarak faaliyette bulunan bir yapılanma olduğundan dolayıdır ki adı belediye olarak şekillenmiştir.

Belediyeler belde sınırı olarak belirlenmiş bulunan alan içerisinde, toplumun beklentilerini karşılayacak faaliyetleri gerçekleştirmek üzere kurulmuşlardır. Kanun koyucu, belediye tüzel kişiliğinin kurulması yönünde iradesini ortaya koyarken, belediyelerin yerine getirmesi gereken görevlerin neler olduğunu da belirlemiştir. Belediyelerin yerine getirmesi gereken görevlerin neler olduğu 5393 sayılı Belediye Kanununda düzenlenmiş bulunmaktadır. Kanun koyucunun iradesinden açıkça anlaşılacağı üzere, belediyeler kurulmuş bulundukları beldelerin mahalli nitelikteki müşterek ihtiyaçlarını karşılayacaklardır. Mahalli nitelikli müşterek ihtiyacın genel çerçevesi, ihtiyacın belediyenin kurulmuş olduğu coğrafyada ortaya çıkması ve beldede yaşayanları genel olarak ilgilendirmesi olarak belirlenmiştir.

Belediye kurulan beldenin coğrafi ve nüfus olarak büyüklüğüne bağlı olarak, sunulan mahalli hizmetlerin ihtiyaçlara uygunluk bakımından niteliklerinde azalma ve sunuluş bakımından da güçlükler ortaya çıkabilmektedir. Belediyeler aracılığıyla hizmet sunulan beldelerin nüfuslarının artmasına paralel olarak genişlemesi sonucunda belde sınırlarının yakınlaşması ya da iç içe geçmesi söz konusu olabilmektedir. Birden çok belediyenin iç içe geçmesiyle birlikte yürütülen hizmetlerin koordinasyonu sorunu ortaya çıkmaktadır. Sınırdaş birden çok belediyenin kendi görev alanlarında yürüttükleri hizmetlerin koordinasyon ihtiyacı ve entegrasyon gerektiren hizmetlerin yürütülmesi büyükşehir belediyelerinin kurulması sonucunu doğurmuştur. Birden çok belediyeyi bünyesinde barındıran şehirlerde büyükşehir belediyesi kurulmak suretiyle hizmetlerin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesi sağlanmak istenilmiştir. Kanun koyucu, büyükşehir belediyelerinin kurulma gerekçesini aynı yerleşim yerinde bulunan ilçe ve ilk kademe² belediyelerince yürütülen hizmetler arasında koordinasyon sağlanması olarak ortaya koymuştur³. Büyükşehir sınırları içerisinde bulunan belediyelerce yürütülen faaliyetlerin koordinasyonu, büyükşehir belediyelerinin düzenleme ve denetleme yapması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Büyükşehir belediyeleri, büyükşehir sınırları içerisindeki belediyeler tarafından yürütülen hizmetler konusunda, hakemlik yapma, düzenleme, denetleme, müdahalede bulunma ya da doğrudan gerçekleştirme gibi çeşitli şekillerde koordinasyon görevini yerine getirmektedir. Koordinasyon görevi içerisinde imar planlama ve uygulama konusunun özel bir önemi bulunmaktadır.