Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Büyük Dairesi’nin 22 Aralık 2009 Tarihli Sejdić ve Finci/Bosna Hersek Kararının Özeti

R. Murat ÖNOK

Söz konusu davada, bir Roman’ın ve bir Yahudi’nin, Bosna Hersek Parlamenter Meclisinin Halk Meclisi (House of Peoples) kanadına ve Başkanlığına seçilmek için aday olmalarının yasaklanmasının ayrımcılık teşkil ettiği ve onların seçim haklarını ihlal ettiği sonucuna varılmıştır. Bu bağlamda, serbest seçim hakkına dair 1 No.lu Protokolün 3. maddesiyle bir arada ele alındığında, AİHS’in ayrımcılık yasağına dair 14. maddesinin ve ayrımcılığı genel olarak yasaklayan 12 No.lu Protokolün 1. maddesinin ihlal edildiği tespit edilmiştir.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Ayrımcılık Yasağı, Serbest Seçim Hakkı, Bosna Hersek Parlamenter Meclisi, Etnik Ayrımcılık.

I. BAŞLICA OLAYLAR

Bosna Hersek vatandaşı olan başvurucular Dervo Sejdić (1956 doğumlu, Roman kökenli) ve Jakob Finci (1943 doğumlu, Yahudi ) kamuda tanınan önemli şahsiyetler olup Saraybosna’da yaşamaktadırlar. Boşnak Anayasasının Giriş Bölümünde vatandaşlar iki kategoride tasnif edilmişlerdir: bir yandan “kurucu halklar” denilen Boşnak, Hırvat ve Sırplar vardır; diğer yandan ise, “diğerleri” (Yahudiler, Romanlar, diğer ulusal azınlıklar ve de herhangi bir etnik gruba bağlılık beyan etmeyenler) vardır. Parlamenter Meclisin Halk Meclisi (ikinci daire) ve Devlet Başkanlığı sadece kurucu üç halktan birine mensup olanlara açıktır. Bay Jakob Finci Başkanlık seçiminde ve Parlamenter Meclisin Halk Meclisine aday olmaya niyetlenmesi üzerine, Merkezi Seçim Komisyonuna başvurarak durumu araştırmış ve 3 Ocak 2007’de söz konusu Komisyon’dan bu seçimlere Yahudi kökeni nedeniyle giremeyeceğinin teyidini yazılı olarak almıştır.

II. BAŞVURUCULARIN ŞİKAYETLERİ VE USULİ İŞLEMLER

Başvurucular, en yüksek görevlere seçilmiş olan kişilere benzer tecrübe düzeyine sahip olmalarına rağmen, salt etnik kökenleri nedeniyle, Bosna Hersek Anayasası ile 2001 tarihli Seçim Kanunu’nun ilgili hükümleriyle³ Başkanlık seçiminde ve Parlamenter Meclisin Halk Meclisi seçiminde aday olmalarının engellendiğini öne sürmüşlerdir. Başvurucular, AİHS’in 3. maddesine (insanlık dışı ve küçük düşürücü muamele yasağı), 13. maddesine (etkili başvuru hakkı), 14. maddesine (ayrımcılık yasağı), 1 no.lu Protokolün 3. maddesine (serbest seçim hakkı) ve 12 No.lu Protokolün 1. maddesine (genel ayrımcılık yasağı) dayanmışlardır.

AİHM’e başvurular 3 Temmuz 2006 (Sejdić) ve 18 Ağustos 2006 (Finci) tarihinde yapılmıştır. 10 Şubat 2009’da, AİHS m. 30 uyarınca⁴, davaya bakacak olan 4. Daire, Büyük Daire lehine dosyadan el çekmiştir. Venedik Komisyonu⁵, AIRE Merkezi ve Açık Toplum Adalet Girişimi (Open Society Justice Initiative)’nin davaya katılma talepleri AİHS’in 36. maddesi uyarınca kabul edilmiştir. Strazburg’daki Mahkeme Binasında 3 Haziran 2009 gününde duruşma yapılmış; Jean-Paul Costa Başkanlığında toplanan 17 yargıçlı Büyük Daire’nin kararı 22 Aralık 2009 tarihinde açıklanmıştır.