Evlenmeden Önce Mirastan Feragat Sözleşmesi Yapılabilir mi?

Is It Possible to Make an Inheritance Waiver Agreement Before Marriage?

Şirin AYDINCIK MİDYAT

Bilindiği üzere mirastan feragat sözleşmesi, mirasbırakan ile müstakbel ve muhtemel mirasçısı arasında yapılan ve bu mirasçının mirasbırakana karşı ileride doğabilecek olan miras hakkından vazgeçmesini konu alan bir sözleşmedir. Ülkemizde özellikle ikinci evliliklerini yapan kişilerin, müstakbel eşleri ile evlenmeden önce mal rejimi sözleşmesi ve bununla birlikte mirastan feragat sözleşmesi yapmak istedikleri görülmektedir. Böylelikle eşler evlilik ilişkisinde maddi meseleleri bir kenara bırakmak ve önceki evliliklerinden olan çocuklarını, ileride ortaya çıkabilecek miras uyuşmazlıklarına karşı ekonomik açıdan garanti altına almak istemektedir. Bununla birlikte son yıllarda, evlenmeden önce yapılmak istenen bu tarz mirastan feragat sözleşmelerinin geçerliliği tartışma konusu olmuştur. Uygulamada bazı noterler ileride bu sözleşmelerin geçersiz sayılma ihtimali karşısında kendi sorumluluklarının da doğabileceği kaygısıyla bunları düzenlemekten kaçınırken diğer bir grup, bu tarz sözleşmeleri düzenlemeye devam etmiştir. Türk hukuk doktrininde ise genel olarak, müstakbel eşlerin de evlenme öncesinde evlenme sözleşmesiyle birlikte veya ondan bağımsız olarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilecekleri kabul edilmektedir. Bununla birlikte doktrinde aksi yönde düşünceler de ileri sürülmüştür. Nitekim Yargıtay yakın tarihli bir kararında, evlenmeden önce yapılan bir mirastan feragat sözleşmesinin mirastan feragat eden müstakbel eşin feragat tarihi itibariyle mirasçı sıfatının olmaması dolayısıyla TMK m.528 anlamında bir feragat sözleşmesi sayılamayacağını, doğmamış haktan feragat edilemeyeceğini, bu sebeple bu beyana hukuki sonuç bağlanamayacağını kabul etmiştir (Yarg. 1. HD. 15019/14670, 20.11.2018, (Kazancı İçtihat ve Bilgi Bankası). İşbu çalışmada doktrin ve uygulamadaki farklı görüşler ve Yargıtay’ın bu konuda vermiş olduğu yakın tarihli kararı da dikkate alınarak evlilik öncesi müstakbel eşler arasında yapılan mirastan feragat sözleşmesinin geçerliliği meselesi ele alınacaktır.

Mirastan Feragat Sözleşmesi, Doğmamış Haktan Feragat, Müstakbel Mirasçı, TMK m.23, Beklenen Hak, Beklenti.

As it is known, with the inheritance waiver agreement made between the inheritor and the future and probable heir, the heir renounces the right of inheritance that may arise in the future against the inheritor. In Turkey, those who enter into second marriages are especially likely to make a marital contract and an inheritance waiver contract before getting married. Such spouses seek to put aside financial issues in their new marriages and economically secure children born from their previous marriages against future inheritance disputes. However, in recent years, the validity of inheritance waiver agreements made before marriage has been discussed. In practice, notary publics are divided on this issue, some refuse to issue these contracts, fearing that they may be culpable in the event that such contracts are deemed invalid in the future, whilst others continue to issue them. In Turkish legal doctrine it is generally accepted that fiancees can make an inheritance waiver contract together with or independently of the marital contract before marriage. However, there are also opinions to the contrary. Finally in a recent decision, the Supreme Court accepted that an inheritance waiver agreement made before marriage cannot be considered a waiver agreement within the meaning of article 528 of TCC, since the future spouse who renounces the inheritance does not have the title of heir as of the waiver date, and the unborn right cannot be waived, therefore, this statement cannot be legally concluded (Decision of the 1st Civil Chamber dated 20.11.2018 and numbered 15019/14670). In this paper, the issue of the validity of such waiver agreements will be discussed, taking into account the different views in doctrine and practice and the recent decision of the Supreme Court on this issue.

Inheritance Waiver Contract, Waiver of Unborn Rights, Possible Heir, TCC art.23, Legal Expectancy.

I. GENEL OLARAK SORUNUN ORTAYA KONULMASI

Bilindiği üzere mirastan feragat sözleşmesi, mirasbırakan ile müstakbel ve muhtemel mirasçısı arasında yapılan ve bu mirasçının mirasbırakana karşı ileride doğabilecek olan miras hakkından vazgeçmesini konu alan bir sözleşmedir¹. Mirastan feragat sözleşmesi mirasbırakanın ölümüyle birlikte hükümlerini doğurur ve miras hakkından feragat eden mirasçı bakımından mirasçılık sıfatının kazanılmasına engel olur (MK 528/II)². Böylece mirastan feragat eden mirasçı tıpkı mirasbırakan tarafından mirasçılıktan çıkarılan, mirastan yoksun olan, mirasbırakandan önce ölen ya da mirası reddeden mirasçı gibi mirasçılık sıfatını ve buna bağlı olarak tereke üzerindeki tüm haklarını kaybeder, ancak aynı zamanda mirasbırakanın borçlarından da sorumlu olmaktan kurtulur³. Bununla birlikte bu durum sadece miras hakkının veya payının tamamından feragat halinde geçerlidir⁴. Mirastan feragat miras payının belirli bir bölümüne ilişkin de olabilir. Bu şekilde mirastan kısmi feragat halinde feragat eden mirasçılık sıfatını korur, ancak feragat sözleşmesinin konusuna göre ya miras payı azalır ya da saklı payın korumasından yararlanmaz⁵.

Mirastan feragat sözleşmesi, kapsamı, hükümden düşmesi ve sonuçları ile Türk Medeni Kanunu’nda ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir (TMK 528 vd.). Türk İsviçre hukukunda mirastan feragat sözleşmesinin özellikle de Medeni Kanun’un sistematiği içindeki yeri dikkate alındığında bağlayıcı nitelikteki ölüme bağlı tasarrufların, yani miras sözleşmelerinin bir türü olduğu kabul edilmektedir⁶. Esasen bu sözleşme ile muhtemel ve müstakbel mirasçı ileride doğması muhtemel miras hakkından sağlığında vazgeçmiş olmaktadır. Bu açıdan bakıldığında feragat sözleşmesi sözleşmenin mirasçı tarafı bakımından sağlararası bir işlem niteliği taşır. Ancak doktrinde her ne kadar mirastan feragat sözleşmesinin bu sebeple dar anlamıyla bir ölüme bağlı tasarruf veya miras sözleşmesine benzemediği ifade edilse de⁷, yine de mirasbırakan bakımından geniş anlamda bir ölüme bağlı tasarruf niteliğini taşıdığı ittifakla kabul edilmektedir⁸. Zira mirasbırakan burada da tıpkı mirasçılıktan çıkarmada olduğu gibi ölüme bağlı olarak terekesini etkilemekte ve kanuni intikal esaslarını değiştirmektedir⁹. Bu husus tarafların ehliyeti, sözleşmenin şekli ve maddi anlamda kişiye sıkı surette bağlılık kuralları açısından pratik önem taşımaktadır. Bu sebeple ölüme bağlı tasarrufların nitelikli hükümleri mirasbırakan bakımından uygulama alanı bulur¹⁰. Yine 11.2.1959 tarih ve 16/14 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararında mirastan feragat sözleşmesinin bütün miras sözleşmeleri gibi resmi vasiyet şeklinde yapılması gerektiği açıkça belirtilmiştir¹¹. Mirastan feragat sözleşmesi ivazlı veya ivazsız olacak şekilde yapılabilir¹². İvazsız feragat sözleşmesinde mirasçı mirasbırakanın sağlığında ondan hiçbir karşılık almadan muhtemel ve müstakbel miras payından vazgeçer. İvazlı feragat sözleşmesinde ise mirasbırakan feragat edene karşı sağlığında bir bedel ödeme borcu altına girer ve mirasçı da aldığı veya alacağı bu bedel karşılığında miras payından feragat eder¹³. Türk hukukunda feragatin ivazlı olup olmamasına göre feragat edenin altsoyuna etkileri değişmektedir¹⁴.

İleride ayrıntılı olarak ele alacağımız üzere, katıldığımız görüş çerçevesinde mirastan feragat sözleşmesi her türlü mirasçı ile yapılabilir. Bununla birlikte bu sözleşme asıl pratik önemini saklı paylı mirasçılar bakımından gösterir¹⁵. Zira mirasbırakan mirastan feragat sözleşmesiyle saklı paylı mirasçısını mirastan tamamen veya kısmen uzaklaştırarak tasarruf nisabını genişletebilecektir. Esasen mirasbırakanın aynı sonuca mirasçılıktan çıkarma yolu ile de ulaşması mümkündür. Ancak bir mirasçısını mirasından uzaklaştırmak isteyen mirasbırakan, onu mirasçılıktan çıkarmaya yetecek sebepleri her zaman bulamayabilir veya bunun ileride geçerli sayılmama ihtimali karşısında böyle riskli bir yola başvurmak istemeyebilir¹⁶. Bu bakımdan tarafların anlaşmasına dayalı bir nevi mirasçılıktan çıkarma sözleşmesi gibi düşünülebilecek olan mirastan feragat sözleşmesi çok daha güvenilir bir yoldur. Nitekim özellikle ivazlı mirastan feragat sözleşmesi, gelecekteki miras payından kendisine düşecek paraya ve malvarlığına hemen ihtiyaç duyan ve bunu bir an önce elde etmek isteyen muhtemel ve müstakbel mirasçı bakımından da avantajlı olabilir¹⁷. Mirasbırakan saklı payı bulunmayan yasal mirasçıları ile de mirastan feragat sözleşmesi yapabilir, buradaki amaç ise mirasçının mirastan pay almayacağını garanti altına almak ve ilerisi için güvenilir, sağlam planlar yapabilmektir¹⁸.