Hükümlü ve Tutukluların Disiplin Soruşturmalarına İlişkin Temel Esaslar
Fundamental Principles on Discipline Investigations of Convicted and Detainees
Bahattin ARAS
İnfazın etkinliğinin sağlanması noktasında cezaevlerinde disiplin, düzen ve güvenliği sağlayıcı bir kısım uygulamaların geliştirilmesi ve tedbirlerin alınması gerekebilir. Zira kanunların suç saydığı eylemleri gerçekleştirmeleri nedeniyle toplumsal düzeni bozan kişilerin cezaevinde de düzen bozucu davranışlara girmeleri ihtimal dâhilindedir. Düzen bozucu davranışları sergileyen kişilerin cezalandırılması ve bu tip eylemlerin tekrarının önlenmesi bakımından kanun koyucu tarafından belirlenmiş bir kısım tedbirler bulunmaktadır. Bu noktada cezaevi düzenini bozucu davranışlar sergileyen, cezaevi personeline ve diğer hükümlü ve tutuklulara zarar veren kişilere yönelik olarak bir kısım disiplin ceza ve tedbirlerinin uygulanması gerekir. Ancak idarenin keyfi hareket etmesinin önlenmesi bakımından kanunun suç saymadığı eylemlerin disiplin soruşturmasına konu edilmemesi gerekir. Bu nedenle disiplin süreçlerinin kanunilik ilkesi çerçevesinde ve infazın gerekleri doğrultusunda yürütülmesi önem arz etmektedir. Mevcut çalışmada infaz hukukuna ilişkin hâkim olan temel ilkeler ışığında hükümlü ve tutukluların disiplin soruşturmalarına ilişkin temel esaslar ve uygulamada yaşanan sorunlar ve oluşan hak ihlalleri ele alınacaktır.
İnfaz Hukuku, Cezaevi, Hükümlü, Disiplin Cezası, Disiplin Soruşturması.
At the point of ensuring the efficiency of the execution, it may be necessary to develop some practices and take measures to ensure discipline, order and security in prisons. Because it is possible for people who disrupt the social order to engage in disruptive behavior in prison because of their acts that are considered as crimes by law. There are some measures determined by the legislator in order to punish those who exhibit disorderly behavior and to prevent the repetition of such acts. At this point, some disciplinary punishments and measures should be applied against those who exhibit behaviors disrupting the prison order and harm the prison staff and other convicts and detainees. However, in order to prevent the arbitrary act of the administration, actions that are not considered a crime by law should not be subject to disciplinary investigation. For this reason, it is important that disciplinary processes are carried out within the framework of the principle of legality and in line with the requirements of the execution. In the present study, the basic principles regarding the disciplinary investigations of convicts and detainees, the problems experienced in practice and violations of rights will be discussed in the light of the prevailing basic principles regarding the law of execution.
Law on Criminal Execution, Prison, Convict, Disciplinary Punishment, Disciplinary Investigation.
GİRİŞ
İnfazın çağdaş esaslar çerçevesinde tamamlanabilmesi ve infaz kurumunda düzenin, güvenliğin ve disiplinin sağlanabilmesi bakımından çerçevesi kanunlarla belirlenmiş olan tedbir ve uygulamalar önemlidir. Bu tedbir ve uygulamalara başvurulurken, bunlardan kaynaklı olarak hükümlünün infaza konu eylemi ne olursa olsun infaz kurumunda ikincil bir cezalandırmaya maruz kalmamasına; etkin, ıslah edici ve onarıcı bir infaz süreci yaşamasına katkı sağlanmasına dikkat edilmelidir. Bu ise ancak hükümlünün veya tutuklunun eşitlikçi, insan onuruna uygun, kanuni ve bireyselleştirilmiş tedbir ve uygulamalara tabi olması ile mümkündür.
Cezaevlerinin disiplin, düzen ve güvenliğinin sağlanması infazın etkinliği noktasında önemlidir. İdarenin güvenlik, disiplin ve düzen noktasında bir kısım uygulamalar geliştirmesi gerekebilir. İdarenin bu amaçla geliştireceği uygulamaların sınırı ise evrensel hukuk ilkeleri ve kanunlarla tutuklu ve hükümlülere tanınmış olan hak ve yükümlülüklerdir. Cezaevi idaresinin tutuklu ve hükümlüye tanınmış olan hakların özüne zarar verecek, infazdan beklenen amacı ortadan kaldıracak uygulamalardan uzak durması gerekmektedir.
Cezaevlerinde sınırı evrensel hukuk ilkeleri ve kanunlarla çerçevelenmiş bir yaşam ve infaz süreci vardır. Bu noktada cezaevi düzenini bozucu davranışlar sergileyen, cezaevi personeline, diğer hükümlü veya tutuklulara veya eşyalarına zarar veren hükümlü ve tutuklulara yönelik olarak bir kısım disiplin ceza ve tedbirlerinin uygulanması gerekir. İnfazın etkin, ıslah edici ve onarıcı olarak tamamlanması ve cezaevinin güvenliği, disiplini ve düzeninin sağlanması için kaçınılmaz olarak başvurulan tedbirlerden biri olan disiplin soruşturmaları neticeleri itibariyle de hükümlü ve tutukluların infaz süreçlerine olumsuz etkileri olacaktır. Bu nedenle disiplin süreçlerinin kanunilik ilkesi çerçevesinde infazın gerekleri doğrultusunda yürütülmesi önem arz etmektedir. Mevcut çalışmada infaz hukukuna ilişkin hâkim olan temel ilkeler ışığında hükümlü ve tutukluların disiplin soruşturmalarına ilişkin temel esaslar ve uygulamada yaşanan sorunlar ve oluşan hak ihlalleri ele alınacaktır. Bu konular ele alınırken ilgili ulusal ve uluslararası mevzuat hükümleri ile birlikte Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin, Anayasa Mahkemesi’nin ve Yargıtay’ın konuya ilişkin uygulama ve içtihatlarına yer verilecektir1.
