Anonim Şirket Pay Sahibinin Bilgi Alma ve İnceleme Hakkının Çiğnenmesine Bağlanan Sonuçları

The Consequences of Breaching the Shareholders’ Right to Information and Inspection in a Joint Stock Company

Murat ALIŞKAN

TTK. m. 437/no. 5 hükmünde, bilgi alma veya incele istemi karşılanmayan anonim şirket pay sahibine mahkemeye başvurma, diğer bir anlatımla yargısal koruma olanağı sağlanmıştır. eTTK.’da bulunmayan bu olanağın önemli bir yenilik olduğu açıktır ve uygulaması da hayli yaygındır. Diğer taraftan, söz konusu davaya ilişkin hükümdeki, davanın açılabileceği süreye, mahkemenin kararının kesin olduğuna ilişkin düzenlemeleri başta gelmek üzere birçok hukuki sorular taşımaktadır. İşte bu çalışmada, bu sorunlar ile pay sahibinin bilgi alma ve inceleme hakkının çiğnenmesine bağlanabilecek diğer sonuçlar, özellikle de alınan gel kurul kararlarına etkisi incelenecektir.

Anonim Şirket, Pay Sahibi, Bilgi Alma ve İnceleme Davası, İptal Davası, İlliyet Bağı.

Article 437/no. 5 of Turkish Commercial Code provides a judicial protection, pursuant to which the shareholders whose request for information or inspection are not satisfied may apply to court. This method, which was not foreseen in the former Turkish Commercial Code is an evident novelty and its application is rather common. On the other hand, the said provision brings forth many legal questions, including the ones in relation to the duration to apply the court, or definitiveness of the first instance’s decision. This article examines the above-mentioned questions along with the other outcomes of the breach of shareholder’s right to information and inspection, specifically their effect on the pertinent general assembly resolution.

Joint Stock Company, Shareholder, Action for Information and Inspection, Action for Annulment, Causality.

Anonim şirkette pay sahibinin TTK. m. 437/no. 1 (eTTK. m. 362) uyarınca hazır tutulan belgeleri incelemekle bilgi edinme olanağı pasif (ve geriye dönük / retrospektif) bilgi alma hakkı, TTK. m. 437/no. 2-no. 4 (eTTK. m. 363/f. 1, 2) uyarınca bilgi ve inceleme isteyebilmesi yolu da aktif bilgi alma hakkı diye adlandırılabilir¹. Bu çalışmada; pay sahibinin, özellikle ve öncelikle bilgi alma ve inceleme davası olmak üzere, aktif yönüyle bilgi alma hakkının ihlaline bağlanabilecek sonuçlar incelenmiştir.

eTTK. m. 363/f. 1’de anonim şirket pay sahibinin bilgi alma hakkı yeteli olmasa da düzenlenmişi idi. Ancak, İsvBK. ve AlmPŞK.’da bilgi alma ve inceleme hakkı haksız olarak reddedilen pay sahibine mahkemeye başvurma hakkı açıkça tanınmış² iken eTTK.’da tanınmış değildi. Bilgi alma ve inceleme hakkını işlevsel kılacak dava hakkının öngörülmemesi öğretide eleştirilmiştir³. Öğretide mahkemeye başvurulabilmesi gerektiği önemle belirtilirken⁴, öte yandan, bilgi alma hakkını bireysel vazgeçilmez hak biçiminde düzenleyen eTTK. m. 363/f. 3 hükmü uyarınca haksız olarak reddedilen pay sahibinin mahkemeye başvurabileceği ve bu suretle bilgi alma yoluna gidebileceği kabul edilmiştir⁵. Bu dönemde bir Yargıtay kararına konu olan ilk derece mahkemesi kararında da inceleme hakkı reddedilen pay sahiplerinin “bir eda davası yolu ile bilgi alma hakkını elde etmeleri ... mümkün” görülmektedir⁶.

İşte, TTK. m. 437/no. 5 hükmüyle anonim şirkette bilgi alma veya incele istemi karşılanmayan pay sahibine mahkemeye başvurma, diğer bir anlatımla yargısal koruma olanağı sağlanmıştır. Aynı olanak limited şirket ortaklarına da tanınmıştır (TTK. m. 614/no. 3).