Ceza Muhakemesi Kapsamında Vergisel Arama

Tax Research in Scope of Criminal Procedure

Ömer ÇELEN

Vergisel arama (aramalı inceleme), Vergi Usul Kanunu (VUK) m.142 ila 147’de düzenlenmiş olup ceza muhakemesinde yer alan arama ve elkoymanın, vergi hukukundaki özel bir görünüş biçimidir. VUK’ta ayrıntılı ve muhatabı açısından daha korunaklı olarak düzenlenmiş olan vergisel arama müessesesinin uygulayıcılar tarafından yeterince uygulanmayıp doğrudan Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) hükümlerine göre işlem yapılması nedeniyle bu işlemler sonucu elde edilen delillerin kanun yolu incelemesinde hukuka aykırılığına karar verildiği görülmektedir. Vergi kaçakçılığı suçuna yönelik olarak suç delili elde etme amacına yönelik olarak gerçekleştirilen bir işlem olması nedeniyle niteliği itibariyle bir adli arama oluşturan vergisel arama, elkoyma işlemini de kapsayacak şekilde, CMK’dan farklı bir usul öngörülerek düzenlenmiştir. İdari makamın talebi üzerine sulh ceza hakiminin kararı ile gerçekleştirilecek arama işleminin kanunda gösterilen vergi idaresi yetkililerince gerçekleştirilecek olması kurumun vergi hukuku ve ceza muhakemesi hukukunun ortak konusu olarak ele alınmasını zorunlu kılmaktadır.

Arama, Vergisel Arama, Adli Arama, Ceza Muhakemesi, Vergi Ceza Hukuku.

Tax search (examination with search) is regulated in Articles 142 to 147 of the Tax Procedure Law and is a special form for tax law of search and seizure in criminal procedure. The tax search, which is regulated in detail and more protective for the addressee in the Tax Procedure Law, is not sufficiently implemented by the implementation bodies, and the tax search is processed directly in accordance with the provisions of the Criminal Procedure Code. Therefore, it is seen that the evidence obtained because of these proceedings was decided to be unlawful in the legal remedy examination. Tax search, which constitutes a judicial search due to its nature as a process carried out for the purpose of obtaining criminal evidence in the crime of tax evasion, has been regulated by a different procedure from the Criminal Procedure Code so as to include seizure process. The fact that the search process, which will be carried out with the decision of the criminal judge of peace upon the request of the administrative authority, is carried out by the tax administration authorities as specified in the law, necessitates that tax search is considered as a common subject of tax law and criminal procedure law.

Search, Tax Search, Juridical Search, Criminal Procedure, Tax Criminal Law.

GİRİŞ

Vergi, devletin egemenlik gücüne dayanarak, kişilerden karşılıksız aldığı parasal değerler olarak tanımlanmaktadır. Asli amacı kamu giderlerinin karşılanması olan vergi ödevinin mükellef ve sorumlularınca yerine getirilmesi ise vergi idaresinin temel görevini oluşturmaktadır. Ülkemiz vergi sisteminde vergi idaresi, bu temel görevini gerçekleştirirken 213 sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK)’nda düzenlenen yoklama, vergi incelemesi, arama ve bilgi toplama yöntemlerine başvurmaktadır¹.

İnceleme konumuzu oluşturan vergisel arama (aramalı inceleme), VUK m.142 ila 147’de düzenlenmiş olup ceza muhakemesinde yer alan arama ve elkoymanın, vergi hukukundaki özel bir görünüş biçimini oluşturur. Anayasamızda güvence altına alınan temel haklardan özel hayatın gizliliği, kişi hürriyeti, mülkiyet, konut dokunulmazlığı ve vücut dokunulmazlığı haklarına müdahale mahiyetinde bulunan arama ve elkoymaya dair temel düzenlemelere yine Anayasa m.20 ve 21’de yer verilmiştir. Anayasa’nın mezkûr maddelerinde aramanın yapılabileceği haller ile gerçekleştirilme usulüne dair sınırlar belirlenmiştir.

Ceza muhakemesinde sıklıkla başvurulan koruma tedbirlerinden olan arama ve elkoyma müesseseleri, VUK’ta ayrıntılı ve muhatabı açısından daha korunaklı² olarak düzenlenmiş olmasına rağmen bu müessesenin uygulayıcılar tarafından yeterince tanınmadığı kanaatindeyiz. Nitekim yakın tarihli Yargıtay ve bölge adliye mahkemesi kararlarıyla VUK’un mezkûr hükümlerinin uygulanması yerine, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) uyarınca gerçekleştirilen arama işlemi neticesinde elde edilen delillerin hukuka uygun olmadığına hükmedilmektedir³.