Bir Bilirkişi Raporu Bağlamında Sebepsiz Zenginleşme Davasında Zamanaşımı (bk. md. 61-66)

Hikmet Çiçek

Sebepsiz zenginleşme davası, Borçlar Kanununun 61 vd. maddelerinde düzenlenmiş olan ve uygulamada sıkça karşılaşılabilen özgün bir dava türüdür. Bu yazıda, yaşanan somut bir olay nedeniyle, dava dosyasına sunulan bilirkişi raporunun değerlendirilip eleştirilmesi çerçevesinde, bu davanın hangi tarihten itibaren açılması gerektiği, öğretiye ve Yargıtay kararlarına yollama yapılmak suretiyle izah edilecektir. Yine aynı olay etrafında, sebepsiz iktisap halinde, zenginleşenin iade borcunun kapsamının bir başka yazıya konu edilecektir.

Sebepsiz zenginleşme, zamanaşımı, zamanaşımı def’i, temlik, geçerli ve geçersiz sözleşme

Giriş

Sebepsiz zenginleşme , borçların kaynaklarından bir tanesi olup Borçlar Kanununun (BK) 61. maddesinde düzenlenmiştir. Hukuksal işlemin borç doğurmasının sebebi irade açıklamasıdır. Geçerli bir irade ve açıklaması mevcut değilse böyle bir borçtan söz edilemez. Sebepsiz zenginleşmenin borç doğurmasının sebebi ise, tam aksine, kişinin iradesi dışında malvarlığında bir eksilmenin meydana gelmesidir. Bunun sonucu olarak, taraflar arasında malvarlıkları arasındaki değişim bir anlaşmaya, yani tarafların açıkladıkları iradeye dayanırsa, sebepsiz zenginleşmeden söz edilemez.¹

Sebepsiz zenginleşme davası, hukuk düzeninin bir kimseye tanıdığı bir hakkın içerdiği yetkilere aykırı bir şekilde veya edim ilişkisi veya umulmayan bir olay sonunda elde ettiği zenginleşmenin veya değer üzerinden (nakden) iade edilmesini amaçlar. Bu dava ile borçlunun, yani davalının (zenginleşenin) malvarlığında alacaklı aleyhine meydana gelen zenginleşmenin, alacaklıya iade edilmesi sağlanır. Bu anlamda, sebepsiz zenginleşme davası tazminat davasına benzer. Ancak, tazminat davasında, bir kimsenin malvarlığında meydana gelen azalmanın (zararın) giderilmesi amaçlanırken, sebepsiz zenginleşme davasında, malvarlığı sebepsiz olarak artan, zenginleşen kimsenin, bu artış veya zenginleşmeyi iade etmesi ve bu suretle, kişilere tanınmış olan hukuki değerlerin aidiyet düzeninin ve varlığının korunması amaçlanmıştır.²

Zamanaşımı

Zamanaşımı, ileri sürmek şartıyla, edim borçlusunu edimi yerine getirmekten kurtaran bir def’idir. Hâkim tarafından re’sen nazara alınamaz. Zamanaşımı borçlu açısından borcu sona erdiren sebep iken, alacaklı açısından alacağın dava ve takip edilme hakkını sona erdiren sebep olmaktadır. Zamanaşımı, alacak hakkını değil dava ve talep hakkını ortadan kaldırmaktadır.³