Çakır Çelebi, Fatma Betül: Tasarım Hukukunda Eşdeğer Parça İstisnası, Adalet Yayınevi, Ankara 2022

Hayri BOZGEYİK

Kitap, birleşik ürünlerin must match nitelikteki parça tasarımlarının Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında nasıl korunduğunu incelemektedir. Must match parçalar, birleşik ürünün orijinal görünümünün bozulmaması için muhakkak belirli bir şekilde tasarlanması gereken parçalardır. Konuyu özellikle otomotiv sektörü açısından ele alan yazar, söz konusu parçaların korunmasının, konusu sadece bunların üretilmek olan sektöre ve özellikle tüketicilere olan etkilerini hukuki perspektiften ele almaktadır.

The book examines how must match part designs of combined products are protected under the Industrial Property Law. Must match parts are parts that must be designed in a certain way so that the original appearance of the combined product is not impaired. The author, who deals with the subject especially in terms of the automotive sector, deals with the effects of the protection of the said parts only on the sector where they are produced, and especially on the consumers, from a legal perspective.

Çalışma, birleşik ürünlerin must match nitelikteki parça tasarımlarının 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) çerçevesinde nasıl korunduğu ve korunması gerektiği hususlarını incelemektedir. Yazar, must match parçaları, birleşik ürünün orijinal görünümünün bozulmaması için muhakkak belirli bir şekilde tasarlanması gereken birleşik ürün parçaları olarak tanımlamaktadır. Yazara göre, must match parça tasarımların korunması durumunda, yan sanayi, koruma süresi boyunca bu parçaları üretemeyecek, tüketicinin tek seçeneği de birleşik ürün üreticisi tarafından piyasaya sürülen yedek parçayı satın almak olacaktır. Yazar bu durumun satış sonrası pazarda orijinal üretici lehine bir tekel hakkının doğmasına ve bu nedenle de parça fiyatlarının tüketici aleyhine yüksek olmasına sebep olacağını ifade etmektedir.

Must match parçalar SMK m.59/4 uyarınca, piyasaya ilk sürüldüğü tarihten itibaren üç yıl boyunca korunmaktadır. Ancak SMK m.59/5’e göre, Bakanlık tarafından yayımlanacak listede yer alacak olan eşdeğer parçalar için üç yıllık tasarım korumasının kaldırılacağı öngörülmektedir. Böyle bir listenin hâlâ yayımlanması nedeniyle yazar, mümkün olan en kısa sürede must match parça tasarımlarına tanınan üç yıllık korumanın bir kanun değişikliği ile tamamen kaldırılması gerektiğini, bunun mümkün olmaması halinde ise tüm birleşik ürün sektörlerini ve görünen tüm yedek parçaları kapsayacak bir eşdeğer parça listesi yayımlanması gerektiğini ifade etmektedir.

Günümüzde kullanılan ve günlük hayatta vazgeçilmez hale gelen otomobil, bilgisayar, cep telefonu, beyaz eşya gibi birçok ürün birleşik ürün niteliğindedir. Bu ürünler bozulduklarında veya herhangi bir nedenle zarara uğradıklarında hemen yenileri ile değiştirilmemekte, ilk olarak onarılmaları yolu tercih edilmektedir. Zira bu, tüketici için çoğu zaman o ürünü yenilemekten çok daha az maliyetlidir.