Ceza Muhakemesi’nde Çapraz Sorgu Hakkında Alman Ceza Usul Kanunu ile Kısa Bir Karşılaştırma

Zeynel Kara,Erkan AKSÖZ

Türk Ceza yargı sisteminde olduğu gibi, Alman Ceza usulünde de Çapraz Sorgu’ya) yer verilmiştir. Konuyla ilgili uygulama konusunda benzerlikler olduğu gibi öğretide de benzerlikler mevcuttur.

Ceza Muhakemesi, Çapraz Sorgu, Alman Ceza Usul Kanunu.

I. GİRİŞ

Türk Ceza yargı sisteminde olduğu gibi, Alman Ceza usulünde de Çapraz Sorgu’ya § 239 ACMK (StPO) yer verilmiştir. Fakat uygulama konusunda benzerlikler olduğu gibi öğretide de benzerlikler mevcut. Anglo Amerikan sistemindeki şekli ile çapraz sorgunun Türk yada Alman Ceza Muhakamesi’nde yer bulup bulmaması konusunda genel kanaat bunun öyle olmadığını savunmaktadır. Bu noktada Alman ve Türk ceza muhakemesinde bir düşünce farklılığı gözlenmemektedir.

II. DURUŞMA DEVRESİ VE MADDİ GERÇEĞİN ARAŞTIRILMASINDA SORGU HAKKI

Duruşma devresi kamu davasının açılıp kabul edilmesi akabinde, mahkeme önünde gerçekleşen ve esas olarak delillerin tartışıldığı en önemli devre olarak göze çarpmaktadır. Duruşma esnasında hakimin vicdanî kanaatinin tartışma sonucu oluşacağından dolayı soru sorma yöntemi ile maddî gerçeği araştırmanın da seyrettiği devredir. Duruşmanın doğrudan doğruya sözlülüğün esas olması sebebi ile, duruşmadaki hakimin vicdanî kanaatinin CMK m. 217/1’de bu devrede oluşması öngörülmüştür.¹ Duruşmanın sözlülüğü ilkesi dolayısı ile hakimin deliller ile doğrudan doğruya temasa geçtiğinden hakimin kanaatinin oluşumu karar açısından en belirgin ve önemli devre olarak algılanır. Bu bağlamda belirtilmesi önemli olan hususlardan biri, duruşmanın doğrudan doğruyalığı (Unmiittelbarkeitsprinziep) ve şahsen dinleme ilkesidir. Bu noktada duruşmanın doğrudan doğruyalığı veya vasıtasızlığı da esastır. Alman Ceza muhakemesinde ise aynı ilkeler ve neticeler mevcuttur. Bu esasın Alman hukuku ile kıyasında şeklî olarak bulunmaktadır. Alman Muhakeme Kanununa (StPO) göre § 261 StPO‘da yine hakimin delillerin toplanması aşamasından sonra, duruşmadaki sözlülük esasına (Mündlichkeitsprinzip) binaen kanaatinin oluşması öngörülüştür.

III. SORGU HAKKI

Ceza Muhakemesinde doğrudan soru sorma hakkı mutlak bir hak olarak değer kazanmıştır. Kısıtlanması mümkün değildir. Zira kısıtlanması durumunda CMK m. 289/1 – h’ye göre bir mutlak temyiz sebebi sayılması söz konusudur ve bozma sebebi oluşturmaktadır. Bozma sebebi CMK m. 289/1 – h’de savunma hakkının kısıtlanması olarak değerlendirilip kanunlaştırılmıştır. Burada AIHS m. 6/3-d’nin yansımasını Türk Ceza Muhakemesinde görebilmekteyiz. İnsan Hakları Sözleşmesinde öngörülen doğrudan soru sorma hakkı bir adil yargılanma unsuru sayılmıştır.² Soru sorma hakkının adil yargılama unsuru açısından bir araç olduğunu göz önünde bulundurup, bu şekli ile işlevsel hale getirilmesi CMK m. 201 deki çapraz sorgu olarak Türk Ceza Muhakemesinde kabul edilmiştir. Alman hukukunda da § 239 ACMK’da çapraz sorgu öngörülmüştür.³