Beden Muayenesi ve Hekimlik Uygulamaları
Nadir ARICAN
Şüpheli veya sanığın beden muayenesi ve vücudundan örnek alınması müdahalesinin ancak hekim tarafından yapılabilecektir. Hekimin mesleki uygulamaları sırasında tıbbi etik kurallarına uyması gerekmektedir. Uluslararası sözleşmeler (İstanbul Protokolü vb), yasa ve yönetmelikler (CMK, Biyotıp Sözleşmesi), genelgeler, yönetmelikler ve meslek etik kuralları göz önünde bulundurularak, asgari görüşme koşullarının tüm bu müdahaleler sırasında göz önünde bulundurulması en sağlıklı çözüm yolu olacaktır.
Hekim, Muayene, Etik, Adli Olgu, Adli Rapor.
Sayın Başkan, değerli hocalarım ve meslektaşlarım. Öncelikle nazik davetiniz için teşekkür ederim. Hekimler ya da sağlık çalışanları açısından oldukça önemli ve uygulamada da zaman zaman sorunlara yol açan bir konu üzerinde tartışma olanağı buluyoruz bu toplantıda. Şu ana kadar konuşmacılardan olayın hukuksal boyutu ile ilgili değerlendirmeleri dinleme fırsatı bulduk. Sunumumdaki kurgu, hekimler açısından durumun nasıl değerlendirmesi gerektiği ve uygulamada yaşanan sorunlar üzerine olacak. Ve öncelikle, bazı noktalarda hukuksal değerlendirmeler ile biz sağlık çalışanlarının değerlendirmeleri arasında derin farklılıklar bulunduğunu vurgulayarak sunumuma başlamak istiyorum. Sayın İnanıcı konuşmasında Ceza Muhakemesi Kanunu ve ilgili yönetmelikte beden muayenesi ile ilintili bölümlerden söz etti ve yaşanan sorunlara değindi. Ben de bu noktadan devamla CMK ve yönetmelik ile ilgili kısa bir giriş ve uygulamadaki sorunlardan söz edeceğim.
Baştan belirtmek istediğim bir konu da, bir önceki oturumun ardından özellikle Almanya sistemi ile karşılaştırmalı olarak yapılan değerlendirmeler sonrasında yasamızın ve buna bağlı olarak yönetmeliğin bugünkü hali ile dahi önemli mesafeler kat etmiş, oldukça ileri bir noktada olduğunu görmek oldukça sevindirici oldu. Gerçekten de CMK hazırlanış sürecindeki yaklaşım ve temel felsefesi değerlendirildiğinde; bir çok yazar tarafından da paylaşılan hukuk devleti ilkesinin daha güçlendirilmiş, delillerin bilimsel niteliklerinin değerlendirildiği, güncel soruşturma anlayışında bulunmaması gereken “sanıktan delile ulaşma” sistemi yerine delilin ön plana çıktığı ve “delilden sanığa ulaşma” sitemini vurgulayan, insan hakları ihlallerini önemli ölçüde engelleyecek ve sonunda hızlı bir yargılama sistemini benimseyen özellikleri olduğu konusunda fikir birliği söz konusudur.
Kanunda ve ilgili yönetmelikte anlamlı düzenlemeler yapılmış olmasına rağmen biz hekimlerin uygulama sırasında karşılaştıkları sorunları da vurgulamak gerekecek. Aslında gerek yasanın gerekse yönetmeliğin ilgili bölümlerinde sıkça karşılaştığımız sorun başlıklarını da görmek mümkün. Sayın İnanıcı kısmen değindi ancak kısaca vurgulamak istiyorum. “Şüpheli veya sanığın beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması, diğer kişilerin beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması, kadının muayenesi, moleküler genetik incelemeler, hâkimin kararı ve inceleme yapılması, genetik inceleme sonuçlarının gizliliği, fizik kimliğin tespiti, ilgilinin rızası, tedavi amaçlı müdahaleler, raporların düzenlenmesi, güvenlik önlemleri, verilerle ilgili işlemler, ve diğer işlemler” başlığı altında “Moleküler Genetik inceleme sonuçlarının gizliliği” hususlarında sorunların bulunduğu tespitini yapmak gerek.
