Vergi Cezası Davalarında Adil Yargılanma Hakkı: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Jussila V. Finlandiya Kararı

Tuğçe KARAÇOBAN GÜNEŞ

AİHS md. 6/1 vergi cezaları ve niteliği

Kamu hizmetlerine harcanmak için hükümetin, yerel yönetimlerin kanunlara göre doğrudan doğruya veya bazı malların fiyatlarının üstüne koyarak dolaylı yoldan herkesten topladığı para¹ olarak tanımlanan vergi, devletin kamu hizmetlerini ve bu hizmetler dolayısıyla yapılan masraf ve giderleri karşılamak üzere, hakimiyetine ve kanuna dayanarak, fertlerden cebren aldığı² iktisadi kıymetlerdir. Son yıllarda insan hakları ile ilgili imzalanmış olan uluslararası anlaşma ve Protokol hükümlerinin, devletle mükellef arasında bir ilişki olan vergilendirmeye, devletlerin vergilendirme prensiplerine, vergi kanunlarına ve vergi davalarına uygulanıp uygulanmayacağı hususu sıkça tartışılır olmuştur.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile korunma altına alınan ve vergi olgusu ile yakından alakalı olan haklardan biri de Adil Yargılanma Hakkı’dır³. 6/1. maddede yer alan “...gerek medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili nizalar, gerek cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar konusunda…” ifadesinin vergi davalarını da kapsayıp kapsamayacağını değerlendirmek gerekmiştir.

6. maddede düzenlenen haklar bloğunun kapsamının medeni hak ve yükümlülüklere ilişkin ihtilaflar ve suç isnatlarının karara bağlanma süreçleri ile sınırlı tutulmuş olması, kamu hukuku alanında yer alan vergi uyuşmazlıklarının ne derecede bu madde altında koruma görebileceği tartışmasını beraberinde getirmektedir. Bu tartışma sadece vergi davalarına ilişkin değil genel olarak bütün idare/kamu hukukundan kaynaklanan davalar açısından geçerli olan bir tartışmadır⁴. Adil yargılanma hakkının idari vergi cezası davalarında uygulanma kriterlerini değerlendiren önemli içtihatlardan biri de Jussila kararıdır.