6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu Değişikliği Kapsamında Tasarruf Finansman Sistemine Gelen Yeniliklerin Hukuki Açıdan İncelenmesi

A Legal Analysis of the Innovations Coming to the Saving Finance System within the Scope of Financial Leasing, Factoring, Finance and Saving Finance Companies Law Amendment No. 6361

Muammer Fatih ÖZTÜRK

Ülkemizde son yıllarda sayıları hızla artan, temelde altın günü mantığı ile finansman sağlayan ve yeni kanuni düzenleme ile “Tasarruf Finansman Şirketleri” olarak isimlendirilen firmalar hakkında uzun süredir beklenen yasal düzenleme 04/03/2021 tarihinde Meclis Genel Kurulu tarafından kabul edildi, 07/03/2021 tarihinde de Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiş oldu. Yeni kanuni düzenleme ile 6361 sayılı Kanun kapsamında finansal kiralama şirketleri, faktöring şirketleri ve finansman şirketlerinden sonra dördüncü şirket türü olarak kabul edilen tasarruf finansman şirketleri bu kanuni düzenleme ile yasal bir zemine kavuşmuş oldu. Biz de bu çalışmamızda ilk bölümde tasarruf finansman sistemini ikinci bölümde 6361 sayılı Kanunu üçüncü bölümde ise kanun değişikliği ile tasarruf finansman sistemine gelen yenilikleri hukuki açıdan irdelemeye çalıştık.

Tasarruf Finansman Sistemi, Tasarruf Finansman Sözleşmeleri, Tasarruf Finansman Suçları, İntibak Süreci, Tasarruf Finansman Şirketlerinin Tasfiyesi.

The long-awaited legal regulation on companies, whose number has increased rapidly in recent years in our country, which basically provide financing with the golden day logic and named as “Savings Finance Companies” with the new legal regulation, was accepted by the General Assembly of the Parliament on 04/03/2021. It was published in the official newspaper on 07/03/2021 and entered into force. With the new legal regulation, savings finance companies, which are accepted as the fourth type of company after financial leasing companies, factoring companies and financing companies within the scope of law numbered 6361, gained a legal basis with this legal regulation. In this study, we tried to examine the savings financing system in the first part, the law numbered 6361 in the second part, and the innovations in the savings financing system with the change of law in the third part.

Savings Finance System, Savings Financing Agreements, Savings Financing Crimes, Adaptation Process, Liquidation of Savings Finance Companie.

GİRİŞ

Tarih boyunca barınma ihtiyacı insanoğlunun en temel ihtiyaçlarından biri olmuştur. Uygun bir meskenin temini, kişinin bugün de hayatta yüz yüze kaldığı meselelerin başında gelmektedir. Hususiyle bu ihtiyaç mamur ve kalabalık şehirlerde kendisini daha derinden hissettirir. Hayatın git gide karmaşık hale gelmesi, nüfusun sürekli artması ve fiyatların da yüksek olması bu durumu netice vermiştir. Kendi imkanlarıyla konut sahibi olabilenlerin sayısı bu imkanı elde edemeyen insanlara göre nispeten daha azdır. Dolayısıyla konut veya taşıt satın almak isteyen kişiler finansmana ihtiyaç duymaktadır.

Bu sebepten ötürüdür ki çoğu ülkede bu konutları satın alma ve inşa etmeyi finanse edecek kurumlar ortaya çıkmıştır. Ancak bunların çoğu faize dayalı bir sistem çerçevesinde iş yapmakta olup müşterilerine faizli krediler sunmaktadır. Dini hassasiyeti olan vatandaşlar ise kesin bir şekilde yasaklanan faiz yasağını ihlal etmeyi istememektedirler.¹ Bundan mütevellit olarak zamanla faiz esasına dayalı olan finansman sistemlerine alternatif olan finansman sistemleri geliştirmek istenmiştir. Bu düşünce ile katılım bankaları kurulmuş ve bu kurumlar murabaha esasına göre (konutu satıcıdan peşin olarak alıp müşterilerine vadeli olarak satma) finansman sağlama yoluna başvurmuşlardır.

Ülkemizde ise otuz yıla yakın bir süredir sektör öncüleri tarafından elbirliği sistemi olarak, yapılan akademik çalışmalarda tasarrufa dayalı faizsiz finansman sistemi olarak,² şimdi de yeni kanunla tasarruf finansman sistemi olarak isimlendirilen altın günü mantığı temelinde kendine özgü bir sistemle özellikle faiz hassasiyeti olan kişilere konut ve araç alımlarında finansman desteği sunulmaktadır. İlk zamanlarda sadece araç finansmanında kullanılan bu finansman yöntemi zamanla konut finansmanında da kullanılmaya başlamıştır. Yirmi beş sene boyunca sektörde sadece iki firma faaliyet gösterirken 2016 tarihi ile 2018 tarihi arasında altı firma daha bu sektöre katılmıştır. Artan talep ve pazar payı ile firma sayısı günümüzde kırkı aşmıştır.

Sektördeki bu büyümeyle hem müşterilerin hak ve menfaatleri korumak hem de firmaların kurumsal yapısını güçlendirmek, öngörülen riskleri minimize etmek için zamanla kanuni düzenlemeye ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyaçtan mütevellit olarak da 6361 sayılı Kanun’da değişiklikler ve eklemeler yapılmak suretiyle tasarruf finansman sistemi yasal bir zemine kavuşturulmuştur. İlgili kanuni düzenleme ile asgari sermaye şartı, tasarruf finansman sözleşmeleri, tasarruf finansman faaliyeti, ilgili düzenlemeye intibak süreci, söz konusu şirketlerin tasfiyeleri, ihdas edilen adli/idari para cezaları ve hapis cezaları gibi çeşitli noktalarda düzenlemeler yapılmıştır.

Tasarruf finansman sistemine akademik çalışmalar bakımından ilgi de artmış olup ilgili konuyu, farklı açılardan değerlendirmeye tutan makale ve tezler de yazılmıştır. Yapılan bu çalışmalarda sistemin işleyen ve gelecek vadeden bir sistem olduğu,³ müşterilerin bu sistemi tercihlerinde sistemin faizsiz olması, finansman maliyetinin daha düşük olması, bireysel ve esnek bir ödeme planına sahip olması, kira öder gibi ev sahibi olunması faktörlerinin müşteri tercihlerinde etkili olduğu,⁴ elbirliği sisteminin (tasarruf finansman sisteminin) bazı durumlarda banka konut kredisinden daha avantajlı olduğu,⁵ sistemin çeşitli riskler taşıdığı ve kanuni bir düzenlemenin elzem olduğu,⁶ katılım bankalarının tasarruf finansman yöntemlerinden herhangi biri ile finansman sağlamasının konvansiyonel yöntemlere göre daha avantajlı olduğu,⁷ ilgili yöntemin katılım bankaları tarafından da uygulanması halinde ciddi bir potansiyel barındırdığı, modelin sürdürülebilirliği açısından elde edilen fazla fonların değerlendirilmesi ve fon açığı durumlarında da düşük maliyetli fon sağlanmasının da çok önemli bir husus olduğu⁸ tespitleri yapılmıştır. Bunlara ilaveten sistemin İslam hukuku açısından meşruiyetini inceleyen çalışmalar⁹ da yapılmıştır.

Sonuç olarak bugün kanunda Tasarruf Finansman Sistemi olarak isimlendirilen sistemin şimdiye kadar işleyişi, ekonomik/iktisadi boyutu, fıkhi meşruiyeti konuları üzerinde çeşitli akademik çalışmalar yapılmıştır. Ancak ilgili sistemin hukuki yapısının, sözleşme hükümlerinin incelendiği hiçbir çalışmaya rastlanılmamıştır. Biz de bu çalışmamızda ilgili kanun değişikliği ile gelen yenilikleri hukuki açıdan irdelemeye çalışacağız. Umarım bundan sonra hukuk alanında yapılacak çalışmalara bir nebze de olsa katkımız olur.

ARAŞTIRMANIN KONUSU VE AMACI

Bu çalışma ile son yıllarda sayıları hızla artan Tasarruf Finansman Şirketleri hakkında yürürlüğüne giren kanuni düzenlemeyi hukuki açıdan incelemeyi amaçlamaktayız. Araştırma konumuz ilgili kanuni düzenleme ile gelen yeniliklerin ne olduğu ve hukuki açıdan neye tekabül ettiğini ortaya koymaktır. Ancak kanun değişikliğinin belirli noktalarına odaklanmayıp genel bir değerlendirmesini yapmaya çalışacağız. Tasarruf Finansman Sistemi ve işlemleri hakkında şimdiye kadar konuyu hukuki açıdan irdeleyen bir çalışma yapılamamış olup bu çalışma ileride yapılacak çalışmalara ön ayak teşkil etmesi açısından önemli olduğunu düşünmekteyiz.