Bireysel Başvuru Yolunda Geçici Tedbir Kurumu

THE INSTITUTION OF TEMPORARY INJUNCTION IN INDIVIDUAL APPLICATION

Hüseyin TURAN

Özet: Bireysel başvuru, temel hak ve özgürlüğü ihlal edilen kişilerin başvuru yollarını tükettikten sonra başvurabilecekleri bir hukuk yoludur. Temel hakların korunması için zorunlu görülen hallerde bireysel başvuruda temel hak ihlal iddiası yanında geçici tedbir talebi de yapılmaktadır. Geçici tedbir kararı mahiyeti icabı acil verilmesi gereken kararlardan birisidir. Bunun için bireysel başvuruda tedbir kararı verilmesi için başvuru yollarının tüketilmesi şartı aranmamaktadır. Başvurunun esası hakkında verilecek kararın etkisiz kalmamasını temin için geçici tedbir kararı kabul edilmiştir. Bu bakımdan geçici tedbir, temel insan haklarının korunmasında önemli bir yere sahiptir.

Anahtar Kelimeler: Bireysel Başvuru, Anayasa Mahkemesi, Geçici Tedbir, Başvuru Yolları, İnsan Hakları.

Abstract: Individual application is a legal remedy which can be applied after the domestic law by people whose fundemental rights have been violated. In order to protect fundemental rights the applicant might also demand an temporary injunction right along with a claim of damage. Temporary injunction demands should be adjudicated immedialtely. These decisons do not require a domestic law application beforehand. The aim of these injunctions is avoiding the inefficiency of the final decision. Therefore temporary injunctions play a very important role.

Keywords: Individual Application, Constitutional Court, Temporary Injunction, Domestic Remedy, Human Rights.

GİRİŞ

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolunun kabul edilmesi ile bireysel başvuru, yeni bir hak arama yolu olarak hukuk düzenimizde yerini almıştır. Temel hak ve özgürlüklerin korunmasında birincil görev şüphesiz idari ve yargısal makamların görev ve sorumluluğundadır. Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruları kabul etme görev ve sorumluluğun verilmesiyle de temel hak ve özgürlüklerin ulusal bir yargı makamınca korunması amaçlanmıştır. Temel hak ve özgürlüğü ihlal edilen kişilerin iç hukuk yollarını tükettikten sonra başvurdukları yer, 1990 yılından itibaren yargı yetkisini kabul ettiğimiz İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi iken, 23.9.2012 tarihinden itibaren ise Anayasa Mahkemesi olmuştur. Kamu gücü tarafında temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler, hukuksal ve idari başvuru yollarını tükettikten sonra bundan böyle Anayasa Mahkemesine başvurmak durumundadırlar. Bu sistemde, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ve telafisi güç ve imkânsız zarar doğurabilecek karar ve uygulamalarda temel hak iddiası üzerinde, yani başvurunun esası hakkında henüz bir karar verilmeden önce bir ara kararla geçici tedbir kararının da verilebilmesi mümkündür.

Çalışmamızda; bireysel başvuru hakkında genel bir bilgi verildikten sonra, bireysel başvuruda geçici tedbir konusu ele alınmıştır. Bu kapsamda; geçici tedbir kararının amacı, bunun kanuni dayanakları, hangi hallerde bu kararların verilebileceği, karar vermede yetkili makam ve tedbirin süresi üzerinde durulmuş, Anayasa Mahkemesince bu konuda verilen kararlarla da konu somutlaştırılmaya çalışılmıştır.

A. BİREYSEL BAŞVURU

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı, 12 Eylül 2010 tarihinde halkoylamasına sunulan ve kabul edilen 07.05.2010 tarihli ve 5982 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile tanınmıştır.¹ Bu kanunun 18’inci maddesiyle Anayasa’nın 148’inci maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesinin sonuna “ve bireysel başvuruları karara bağlar” ibaresinin eklenmesiyle Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkileri arasına bireysel başvuruları karara bağlamak da bu şekilde dâhil edilmiştir.