Türkiye’de Hukuk ve Deniz Hukuku Eğitimi - Kısa Bir Tarihçe
Law Education in Turkey including Maritime Law - A Brief History
N. Bülent SÖZER
Türkiye’de deniz ticareti hukuku eğitimi de dahil olmak üzere hukuk eğitimi hakkında kısa bir tarihçe.
Hukuk Eğitimi, Hukuk Fakülteleri, Deniz Hukuku.
A short history on the legal education in Turkey inclusive of maritime law.
Legal Education, Law Schools, Maritime Law.
I. ÇAĞDAŞ ANLAMI İLE HUKUK EĞİTİMİNİN BAŞLANGICI
Türkiye’de hukuk eğitimi vermek amacı ile kurulan ve modern anlamı ile bir hukuk okulu niteliğine sahip olduğu söylenebilecek olan ve -bazı farklı görüşlere rağmen- İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin başlangıcı olarak kabûl edilen ilk yüksek öğretim kurumu, 1874 yılında Mekteb-i Hukuk-u Sultanî adı ile açılmıştır.
Mekteb eğitime Galatasaray Lisesi’nin binasında başlamıştır.
Daha sonra, 17 Haziran 1880 günü Mekteb-i Hukuk açılmıştır.
Her iki Mekteb hakkında aşağıda ayrıntılı bilgi sunacağım, fakat şimdi biraz geriye gitmek istiyorum.
II. İSTANBUL’DA KURULAN İLK HUKUK FAKÜLTESİ
İstanbul Hukuk Fakültesi’nde Roma Hukuku okutmuş olan Prof. Dr. Richard Honig, İstanbul’da 321 yılında bir hukuk mektebi kurulmuş olduğunu yazar ve böylece İstanbul Hukuk Fakültesi’nin başlangıcını bu 321 yılı olarak kabûl eder.
Yüksek eğitim kurumu niteliğinde okullar kurmak düşüncesinin ilk defa imparator Büyük Thedosius’nun (379-395) teşebbüsünde yer aldığı söylenebilir. İmparator, -bugünkü- Beyazıt ve Laleli semtlerinde yer tahsis ederek, belli seviyede eğitimin verileceği okullar için bina yapılmasını başlattı.
Bu suretle başlayan eğitim zamanla gelişmiş ve oğlu Arcadius’un (383-408) imparatorluğu döneminde İstanbul’un farklı yerlerinde beş ayrı okul kurulmuştur.
Arcadius’un oğlu II. Thedosius (408-450) imparatorluğu döneminde eğitim faaliyetini daha da geliştirmiş ve 17 Şubat 425 günü Pandidakterion adı ile “Konstantinopolis Üniversitesi”ni açmıştır1 . Bu Üniversite’de 31 tane ‘Kürsü’ tesis edilmişti, bunlardan iki tanesinde hukuk eğitimi yapılıyordu. İmparator İustinianus (483-565) hukuk eğitimi için iki kürsü daha kurmuştur.
Bazı yazarlar2 bu okulun İstanbul Hukuk Fakültesi’nin öncüsü olarak kabûl edilmesinin daha doğru olacağını ifade ederler. Okula tahsis edilen bina, Capitolium Tepesi’nde idi. İstanbul Üniversitesi’nin bugün Merkez Binası olarak bilinen bina bu tepededir, yani II. Theodosius’un kurduğu hukuk mektebinin bulunduğu yerdedir. Bugünkü bina, Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarında Millî Savunma Bakanlığı idi. Beyazıt Meydanı tarafındaki büyük kapının üstünde Daire-i Umur-Askeriye yazar.
III. FATİH SULTAN MEHMET TARAFINDAN KURULAN MEDRESELER
Osmanlı İmparatorluğu’nda üniversite eğitimi ve dolayısı ile de hukuk eğitimi, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethetmesi ile birlikte başlar.
Sultan, Fatih’te 1463-1470 yıllarında kendini adını taşıyan camii ile birlikte, Sekizli Medreseler demek olan ve Sahn-ı Seman olarak anılan sekiz medrese kurdurdu. Sahn avlu demektir, Seman sekiz demektir. Dolayısı ile, ‘Sekiz Avlulu Medrese’ anlamına gelir.
Aynı dönemde, yukarıda sözünü ettiğim Pandidakterion tes Magnauras’ta da medrese kuruldu.
Bu medreselerde İlahiyat, Tıp, Edebiyat ve Hukuk okutulurdu3 .
Bir görüş de, İstanbul Üniversitesi’nin başlangıcı olarak, bu medreselerin açıldığı 1470 yılını alır4 .
Fatih, bir taraftan da, sekiz tane kilise ve manastırı medreseye dönüştürdü.
Daha sonra da Süleymaniye’de, Süleymaniye medreseleri kuruldu.
