Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Türk Ticaret Kanunu’nun “Deniz Ticareti” Başlığını Taşıyan Beşinci Kitabındaki “Çatma” Hükümlerinin Gerekçe ve Metinleri Üzerine Bir Değerlendirme

Some Thoughts on Legal Grounds and Provisions of the Articles on “Collision” in the Fifth Book of the Turkish Commercial Code Titled “Maritime Trade”

Rayegan KENDER

Türk Ticaret Kanununun (TTK) “Deniz Ticareti” başlığını taşıyan 5. kitabındaki hükümlerin düzenlenmesinde, “kanun yapma usulü veya tekniği” esaslarına gereken dikkatin sarf edilmemiş olduğu görülmektedir.

Çatma, Kanun Yapma Usulü ve Tekniği, 1910 Brüksel Çatma Sözleşmesi.

In the regulation of the provisions in the 5th book of the Turkish Commercial Code (TCC) with the title of “Maritime Trade”, it is seen that the necessary attention was not paid to the principles of law making procedure or technique.

Collision, Law Making Procedure and Technique, 1910 Brussels Collision Convention.

I. ÇATMA HÜKÜMLERİNİN DÜZENLENMESİNDE “KANUN YAPMA USULÜNÜN VEYA TEKNİĞİNİN” ESASLARINA GEREKEN DİKKATİN SARF EDİLMEMESİ

Türk Ticaret Kanununun (TTK) “Deniz Ticareti” başlığını taşıyan 5. Kitabında “kanun yapma usulünün veya tekniğinin” esaslarına gereken dikkatin sarf edilmemiş olduğu görülmektedir. Bunun örneklerinden biri de kanundaki çatmaya ilişkin düzenlemedir. Bu çalışmamızda kanun yapma usul veya tekniği hususundaki özensizliği ortaya koymak için TTK’daki “çatma” hakkındaki hükümler ile gerekçeleri hakkında temel ve kısa açıklamalar yapılmıştır.

Önce TTK’ya ilişkin “Genel Gerekçe”deki ilgili hususlar ile söz konusu Genel Gerekçe’de “Çatma” başlığı altında zikredilen gerekçeler daha sonra TTK’nın çatmayı düzenleyen maddelerine ait gerekçe ve hükümler üzerinde durulmuştur1 .

a) Deniz hukuku reformunun esaslarının özetlendiği konulardan çatmayı ilgilendirenler “Uluslararası Sözleşmelerle Uyum Sağlanması” başlığı altında yer alan 161 ve 162 no.lu paragraflardır. Paragraf 161’de katıldığımız uluslararası sözleşme hükümlerinin tasarıya yansıtıldığı ifade edilmiştir. Paragraf 162’de “... Türkiye deniz ticaretine ilişkin bazı anlaşmalara taraftır (konşimentolara ilişkin 1924 Brüksel, devlet gemilerinin muafiyeti ve rehinler hakkında 1926 Brüksel, çatma ve Kurtarmaya ilişkin 1910 Brüksel anlaşmaları gibi). Bu anlaşmaların birçok hükmü ayrıca 6762 sayılı Kanunda da yer almaktadır. Ancak söz konusu anlaşmalarla uyum Alman Ticaret Kanunu’nun 4’üncü kitabından ilgili hükümlerin iktibası yolu ile sağlanmıştı. Almanya’dan alınan hükümlerle bu anlaşmalarda yer alan hükümler arasında ise uyumsuzluklar bulunmaktaydı. ...” ifadeleri yer almıştır2 .

b) Genel Gerekçe Paragraf 193’te “Çatma” başlığı altında 1910 tarihli çatmalar hakkındaki Brüksel Sözleşmesi hükümlerinin 6762 sayılı önceki TTK’ya nasıl geçtiği, Türkiye’nin sözleşmeye ne zaman katılmış olduğu hususları anlatıldıktan sonra, yine TTK Tasarısı’nda “milletlerarası sözleşmeler ile milli hukuk arasında tam bir uyum sağlanması doğrultusundaki temel ilkenin esas alındığı” tekrarlanmış ve “bu ilke uyarınca, 1910 Brüksel Sözleşmesi’nden yanlış veya eksik alınan düzenlemelerin Tasarı’nın 1286 ilâ 1297’nci madde hükümlerinde tamamlandığı” belirtilmiştir. Paragraf 193, 6762 sayılı önceki TTK’da bulunan yanlış veya eksik hükümleri tamamlayan/düzelten hükümler olarak TTK Tasarısı’ndaki m. 1286, m. 1287/2, m. 1289/1 cümle 2 ve cümle 3, m. 1290, m. 1293 ilâ m. 1296 hükümlerini saymış bulunmaktadır.

Genel Gerekçe Paragraf 193’te ayrıca “uygulamada bir çatma meydana geldiğinde tarafların yaptırdıkları delil tespitlerinin çok sayıda tereddüde sebep olduğu; bu sorunları gidermek üzere delil tespitlerinin usulü ve hazırlanacak raporlar hakkında Tasarı’nın 1292. maddesinin sevk edilmiş bulunduğu” da ifade edilmiştir.

Genel gerekçenin yukarıda değinilen paragraflarında, aynı şeylerin tekrarlandığı görülmektedir. Zikredilen maddelerde mevcut olan “yanlışların düzeltildiği” görüşünün neden doğru olmadığı ileride maddelere ilişkin açıklamalarımızda belirtilecektir.