Yeni Türk Ceza Hukukunda Ön Ödeme ve Uygulaması

Özkan Gültekin

765 sayılı Türk Ceza Kanununun 119’uncu maddesinde düzenlenen ve kamu davasının açılmasını engelleyen, açılmış bir davada ise, davanın düşürülmesi sonucunu doğuran önödeme kurumu; 01/06/2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda da genel hükümleri düzenleyen Birinci Kitap’ın son maddesi olan 75’te yerini almıştır. Ancak yeni düzenleme, önödeme ile ilgili bazı yenilikler getirmiştir. Bu yeniliklerden en önemlisi; 765 sayılı TCK’nın 119’uncu maddesinin 4’üncü fıkrasında yer alan ve önödeme önerisine uyulmaması nedeniyle yapılan yargılama sonunda mahkûm edilen kişi için cezanın yarı oranında artırılmasını öngören hükme, 5237 sayılı Yeni Türk Ceza Kanununda yer verilmemiş olmasıdır. Önödeme kurumu bakımından getirilen bir diğer yeniliğe ise, 01/06/2005 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile Ceza Usul Hukukumuzdaki yerini almış olan iddianamenin iadesi kurumunu düzenleyen 5271 sayılı CMK’nın 174’üncü maddesinin 1’inci fıkrasının c bendinde yer verilmiştir. Buna göre; önödemeye tâbi olduğu soruşturma dosyasından açıkça anlaşılan işlerde, önödeme usulü uygulanmaksızın düzenlenen iddianamenin Cumhuriyet Başsavcılığına iadesine karar verilir. Ayrıca yeni düzenlemede, uzlaşma kapsamındaki suçlar da önödeme kapsamı dışında tutulmuş olup, bu uygulama ile önödemenin kapsamının, Yeni Türk Ceza Kanunundaki yerinin daraltıldığı söylenebilir. Önödeme kurumu ile ilgili Yeni Türk Ceza Kanununda getirilen yeniliklerden birisi de, Eski TCK döneminde önödemeye uyulması hâlinde, Eski TCK’nın 119’uncu maddesinin 5’inci fıkrası hükmü gereği, kamu davasının ortadan kaldırılacağı ifadesi kullanılmış iken, Yeni TCK’nın 75’inci maddesinin 2’nci fıkrasında, bu durumda davanın düşeceğine ilişkin ifadenin kullanılmış olmasıdır.

Önödeme, Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar, İddianame, İddianamenin İadesi, Yeterli Şüphe, Yeni Türk Ceza Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu,Cumhuriyet Savcısı, Hâkim, Mahkeme, Delil, İtiraz, Temyiz

I. Önödeme Kavramı ve Tanımı

Önödeme; kanunda belirtilen sınırlar içerisinde kalan ve tür veya miktar olarak belirli bir cezayı gerektiren suçlarda, bu suçu işleyen kişinin Cumhuriyet savcısı veya hâkim tarafından belirlenen bir parayı, belli bir süre zarfında Devlet Hazinesine ödemesi durumunda, hakkında kamu davasının açılmaması ve eğer açılmış ise, davanın düşmesi sonucunu doğuran bir kurumdur⁴. Bu kurum, aynı zamanda sanığın suçlu olarak damgalanmasını da önler⁵.

Önödeme kurumu; Yeni TCK’da, tıpkı ölüm, af, uzlaşma, zamanaşımı ve şikâyetten vazgeçme gibi ceza ilişkisini düşüren sebeplerden birisini teşkil eder⁶.

Önödeme kurumunu düzenleyen Yeni TCK’nın 75’inci maddesi, Eski TCK’nın 119’uncu maddesine nazaran önemli yenilikleri içermektedir⁷. Bunlar; Yeni TCK’nın 73’üncü maddesinin 8’inci fıkrası⁸ ve Yeni CMK’nın 253’nücü maddesi ile Türk Ceza Adalet Sistemine yeni giren uzlaşma kurumu ile uzlaşma kapsamındaki suçların önödeme kapsamından çıkarılması ve bunun doğal sonucu olarak önödemenin kapsamının daraltılması, Eski TCK’nın 119’uncu maddesinin 4’üncü fıkrasında yer alan ve önödeme önerisine uymayan sanığın cezasının mahkemede yarı oranında artırılacağını öngören hükme Yeni TCK’da yer verilmemiş olması ve önödemeye tâbi işlerde önödemeye uyulmadan dava açılması hâlinde, CMK’nın 174’üncü maddesinin 3’üncü fıkrası hükmü uyarınca, iddianamenin iadesi nedeni sayılması ve Eski TCK döneminde önödemeye uyulması hâlinde, davanın ortadan kaldırılması ile sonuçlandığı hâlde, Yeni TCK’da davanın düşmesi ile davanın sonuçlanması hususlarıdır.