Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Yüce Divanın Oluşum Biçimi
Turan Güzeloğlu
Bu çalışmanın konusu; Anayasa Mahkemesi nin, Anayasamızın 148. maddesinde düzenlenen Yüce Divan Yargılamasının, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin 6. maddesindeki “Adil Yargılanma Hakkı” ilkesine uygun olup olmadığı ve sözleşmeyi yorumlama tekelini elinde bulunduran, bunu da vermiş olduğu, tüm üye ülkeler için bağlayıcı olan kararları ile gerçekleştiren Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nin (AİHM) kararları çerçevesinde değerlendirmek olacaktır.
Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Adil Yargılanma Hakkı.
Giriş
1961 ve 1982 Anayasalarımızın Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar Kurulu üyeleri, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Sayıştay, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu başkan ve üyelerini görev suçları nedeni ile Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan sıfatı ile yargılayacağı hükümlerini getirmeleri ile birlikte, Yüce Divan tartışması ve bu yargılamanın hangi yüksek mahkeme tarafından yapılacağı konusunda yoğunlaşmıştır. Bu tartışma ülkemize has olmayıp Yüce Divan Yargılamasının Anayasa Mahkemesi tarafından yapıldığı Almanya, Avusturya ve İtalya’da da sürmektedir. Son dönemde bu tartışmalar çok fazla artış göstermekle birlikte tarafların argümanları Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) 6. maddesindeki “Adil Yargılanma Hakkı ” çerçevesinde kalmaktadır.
Bu çalışmanın konusu Anayasa Mahkemesinin, Anayasamızın 148. maddesi uyarınca yapmış olduğu Yüce Divan Yargılamasının, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmenin 6. maddesindeki Adil Yargılanma Hakkı ilkesine uygun olup olmadığı ve sözleşmeyi yorumlama tekelini elinde bulunduran, bunu da vermiş olduğu, tüm üye ülkeler için bağlayıcı olan kararları ile gerçekleştiren Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) kararları çerçevesinde değerlendirmek olacaktır.
1876 Kanun-i Esasi ile kurulan Divanı Ali, 1924 Anayasasında 1945 yılında yapılan değişikliğe kadar Yüce Divan görevini yürütmekteydi. Bu tarihten sonra Divanı Ali, Yüce Divan adını aldı. Üyeleri Yargıtay ve Danıştay üyeleri arasından seçilirdi. Belirtilen tarihten sonra bu görevi üstlenen Anayasa Mahkemesi on dört dosyayı karara bağladı. Bu dosyalardan hiçbiri Strazburg’a gitmediği için AİHM’in, Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan sıfatı ile yaptığı bu yargılamayı, Sözleşmenin (AİHS) 6. maddesi anlamında yargılamanın adilliğine ilişkin bir kararı bulunmamaktadır. Bu konuda yapılacak olası bir başvuruda ise AİHM ile Anayasa Mahkememiz, Türkiye Birleşik Komünist Partisi davasından (19392/92 30.01.1998 tarihli AİHM kararı) sonra ikinci kez1 karşı karşıya gelebileceklerdir.
