Bireysel Başvuru Konusu Yapılamayacak İşlemler, Kararlar ve Haklar
Akif YILDIRIM
Anayasa’nın 148’inci maddesinin üçüncü fıkrasına göre, kamu gücü tarafından müdahale edildiği iddia edilen hakkın, Anayasa’da güvence altına alınmış olmasının yanı sıra Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (Sözleşme) veya Türkiye’nin taraf olduğu ek protokollerinin kapsamına da girmesi gerekir. İhlal edildiği iddia olunan hak bu kapsamda değilse Anayasa Mahkemesine yapılan bireysel başvurunun esası incelenemez. Diğer yandan, yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu olamaz. Çalışmada, Anayasa Mahkemesinin konu bakımından yetkisi, bireysel başvuru konusu yapılamayacak işlemler, kararlar ve haklar belirtilerek tespit edilmeye çalışılacaktır.
Bireysel Başvuru Yolu, Konu Bakımından Yetki, Ortak Koruma Kapsamı.
GİRİŞ
İnsan hakları kavramı, günümüzde herkesçe farklı şekilde içi doldurulmaya çalışılsa da, sözcük anlamı itibarıyla, “kişinin sırf insan olduğu için sahip olduğu hakları” ifade etmektedir1. İnsanlık tarihi boyunca bilimsel ve felsefi düşüncede gerçekleşen gelişim sonucunda tüm insanların, sırf insan olmalarından dolayı devredilemez bazı haklara sahip oldukları ve bu haklardan herhangi bir ayırımcılığa maruz kalmadan yararlanmaları gerektiği genelde kabul edilmiştir2.
İkinci Dünya Savaşı sonrasında insan haklarının ulusüstü ölçekte korunmasına ilişkin uluslararası mekanizmalar kurulmuştur. Günümüzde, insan haklarını güvence altına alıp korumak devletlerin en temel görevlerinden biri olmuştur. Ülkemizde de bireysel başvuru yolu, 12 Eylül 2010 tarihinde yapılan referandumla kabul edilen 5982 sayılı Kanunun 1982 Anayasası’nın 148’inci ve 149’uncu maddelerinde yaptığı değişikliklerle, bireysel başvuruları inceleme ve karara bağlama görevi ve yetkisi Anayasa Mahkemesine (AYM) verilmiştir.
30.3.2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun özellikle 45 ilâ 51. maddeleri bireysel başvuru yolunu daha somut hâle getiren düzenlemelerdir. 12.7.2012 tarihli ve 28351 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü (İçtüzük) de bireysel başvurunun işleyişi konusunda oldukça ayrıntılı hükümler içermektedir.
