PICC (UNIDROIT Prensipleri) ve Türk Borçlar Kanunu Uyarınca Müteselsil Alacaklılık

Joint and Several Creditorship According to the PICC (UNIDROIT Principles) and the Turkish Code of Obligations

Dilşah Buşra KARTAL

Müteselsil alacaklılıkta, borçlu birden çok alacaklıdan dilediği birine borcunu ifa ederek diğer alacaklılara karşı da borcundan kurtulabilmektedir. Keza alacaklılardan her biri ifanın kendisine yapılmasını talep edebilmektedir. Bu bakımdan alacaklılar arasında ifayı talep hakkı konusunda bir yarışma vardır. Borçlunun da ifada bulunacağı alacaklıyı seçme hakkı vardır. PICC ve Türk Borçlar Kanunu müteselsil alacaklılığı özel olarak hüküm altına almıştır. Her iki düzenlemenin ortak yönleri ve farklılıkları bulunmaktadır. PICC, Türk Borçlar Kanunu’na kıyasla daha ayrıntılı hükümler içermektedir. Bazı konularda da müteselsil borçluluğa ilişkin hükümlere atıf yapmaktadır. Türk Borçlar Kanunu ise müteselsil alacaklılık ve müteselsil borçluluk arasında doğrudan bir bağlantı kurmamıştır. Yine de doktrinde müteselsil borçluluğa ilişkin bazı esasların müteselsil alacaklılık bakımından da kıyasen geçerli olduğu kabul edilmektedir. Türk Hukukunda müteselsil alacaklılığın ayrıntılı olarak düzenlenmemesi özellikle müteselsil alacaklılardan birinin yaptığı işlemlerin diğerlerine etkisi konusunda çeşitli tartışmalar doğurmuştur. Bu çalışmada doktrindeki görüşlerden de yararlanılarak müteselsil alacaklılık kurumu incelenmiştir. Söz konusu inceleme PICC ve Türk Borçlar Kanunu karşılaştırılarak yapılmıştır. Bu bağlamda Türk Hukukundaki müteselsil alacaklılığa ilişkin problemlerin nasıl çözümlenmesi gerektiği de değerlendirilmiştir.

Müteselsil Alacaklılık, PICC, UNIDROIT Prensipleri, Teselsül, Alacaklı Çokluğu.

In joint creditorship, the debtor can be discharged from his debt to all of the creditors by performing to one of the creditors of his choice. Likewise, each of the creditors can demand the performance for himself. Therefore, there is competition between the creditors regarding the right to demand performance. The debtor also has the right to choose the creditor to whom he will perform. The PICC and the TCO specifically regulate joint creditorship which have similarities and differences. The PICC is more detailed than the TCO and refers to the provisions on joint debtors in some matters. The TCO, on the other hand, does not establish a direct connection between the rules on joint debtors and joint creditors. Nevertheless, it is accepted that some principles regarding joint debtors are also applicable by analogy to joint creditors. The fact that rules on joint creditors are not regulated in detail in Turkish Law has led to various debates about the effect of the actions of one of the joint creditors on the others. In this study, the institution of joint creditors is examined by referring to the doctrinal arguments. and comparing the PICC and the TCO. In this context, it has also been evaluated how the problems on joint creditorship in Turkish Law should be resolved.

Joint Creditorship, PICC, UNIDROIT Principles, Solidarity, Plurality of Obligees.

Giriş

Bir borç ilişkisinin alacaklı tarafında her zaman tek bir kişi yer almaz. Bazen borçlunun ifa yükümlülüğü birden fazla alacaklıya yönelik olarak ortaya çıkar. Müteselsil alacaklılık da alacaklıların çokluğu olarak adlandırılan bu durumun özel bir türünü teşkil etmektedir.¹ Müteselsil alacaklılık, birçok hukuk sisteminde özel olarak hüküm altına alınmıştır. Çeşitli ülke hukuklarında konunun farklı biçimlerde düzenlenmesi, sayıları sürekli olarak artmakta olan uluslararası ticari işlemlerde tarafların ihtiyaçlarına uzun vadede cevap veremeyecektir. İşte bu sebeple, uluslararası maddi hukukun uyumlaştırılması ve hatta yeknesaklaştırılması için çaba gösterilmektedir. 2016 yılında yayınlanan Uluslararası Ticari Sözleşmelere İlişkin UNIDROIT Prensipleri (PICC) de hukukun yeknesaklaştırılması çabasının bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. PICC, Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) aksine bağlayıcı nitelikte değildir ve soft law aracı olarak hukuk dünyasında bir yere sahiptir. Yani ancak hukuki ilişkinin taraflarının iradesi bu yönde ise somut uyuşmazlıkta uygulanabilir.² Tarafların PICC’yi uyuşmazlığın çözümünde uygulanacak bir hukuk kuralı olarak dikkate almaları ise karşımıza sıklıkla tahkim yargılamasında çıkacaktır. Öte yandan ülke mahkemeleri önüne gelen uyuşmazlıklarda, taraflar arasındaki sözleşmede, yedek hükümlerden sapan anlaşmalar olmadığı müddetçe Türk Borçlar Kanunu kaçınılmaz olarak uygulanacaktır. Her iki hukuk metni arasında, düzenledikleri konulara ilişkin olarak benzerlikler ve farklar bulunmaktadır. Bu çalışma kapsamında da Türk Borçlar Kanunu ve PICC arasında konuya ilişkin farklar ve benzerlikler karşılaştırılmak suretiyle müteselsil alacaklılık incelenecektir.

I. Genel Olarak Müteselsil Alacaklılık

Müteselsil alacaklılık TBK m.169 ve PICC Art.11.2.1 vd. hükümlerinde düzenlenmiştir.

TBK m.169/I-II uyarınca,

“Müteselsil alacaklılık, borçlunun, alacaklılardan her birine borcun tamamını isteme hakkını tanıdığı veya kanunun belirlediği durumlarda doğar.

Borçlu alacaklılardan birine yaptığı ifayla, tüm alacaklılara karşı borcundan kurtulmuş olur”.