Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Kıymetli Evrakın Zayi Olması Hâlinde Hamilin Hakları

Özkan Gültekin

Kıymetli evrakta mündemiç olan hak; ifa, ibra gibi diğer bir hakkın sona ermesine yol açan sebeplerden birinin varlığıyla ortadan kalkabileceği gibi senet metninin yazılı olduğu kâğıdın yangın, sel gibi bir olayla veya çalınma, yırtılma gibi bir insan eylemiyle hamilin elinden rızası dışında çıkması ya da hamilin elinde bulunduğu hâlde yıpranması, deforme olması gibi nedenlerle kullanılamaz hâle gelmesi de söz konusu olabilir. İşte bu gibi durumlarda “Kıymetli Evrakın Ziyaı ve İptali” konusu gündeme gelecektir. Kıymetli evrakın zayi olması hâlinde hamilin kullanabileceği haklar; önleyici tedbir alınmasını talep etme hakkı, istirdat davası açma hakkı ve senedin iptalini talep etme hakkı şeklinde sıralanabilir.

Kıymetli Evrak, Kıymetli Evrakın Ziyaı, Ziya, Zayi Olma, Hamil, Hamilin Hakları, İptal Davası, İptal Kararı, Çek, Bono, Poliçe, Kambiyo Senedi.

1- Önleyici Tedbir Alınmasını Talep Etme Hakkı

Kıymetli evrakın, hamilin rızası olmaksızın çalınma, kaybetme gibi durumlarda elinden çıkması hâlinde yani; nispî anlamda ziya söz konusu ise1, senedi ele geçirecek bir kimsenin senedi, senet borçlusuna ibraz ederek hakkı talep etmesine engel olmak amacı ile hamilin derhâl mahkemeye başvurarak “Ödemeden Men Kararı” alması gerekir2. Bu, alacak senetlerinde “Ödeme Yasağı”, emtia senetlerinde “Emtianın Teslimini Men”, hisse senetlerinde ise gerekirse “Hissedarlıktan Doğan Hakların Kullanılmasını Men” şeklinde tezahür eder. Ayrıca, alınan karar mutlaka senet borçlusuna tebliğ edilmelidir3.

Mahkemenin vereceği bu karar, “İhtiyatî Tedbir” niteliğindedir4 5. Kimi yazarlara göre, ödeme yasağı bir şarta bağlı değildir6. Kimilerine göre ise, ihtiyatî tedbir nedeniyle muhatabın veya üçüncü şahısların zarara uğramaları ihtimaline binaen teminat alınması gerekmektedir7. Türk Ticaret Kanununda bu konuda bir hüküm bulunmamasına rağmen, ihtiyatî tedbir8 niteliğinde olan mahkeme kararından dolayı, zarara uğrama ihtimali bulunan kişiler olabileceğinden, teminat alınması yerinde olacaktır9. Çünkü, mahkeme ihtiyatî tedbire karar verebilmek için, diğer tarafın veya üçüncü kişilerin haksız ihtiyatî tedbir nedeniyle uğrayabilecekleri zarar ve ziyanı karşılamak için, ihtiyatî tedbir isteyenin teminat (HUMK m. 96) göstermesine karar verebilir (HUMK m. 110)10. Teminat, HUMK m. 96’ya göre nakit para, rehin, banka teminat mektubu gibi hususlar olup, teminatın miktarını ve cinsini hâkim takdir eder11.

Mahkemeden alınan önleyici tedbir, bir dava değil, nizasız kaza konusudur12.