SEGBİS Sisteminin Cezaevi Uygulamasının Adil Yargılanma Hakkı Yönünden Değerlendirilmesi
Halil GÜNER
T.C. Adalet Bakanlığı tarafından, cezaevlerinde, sanıkların belirlenen bir odada, mahkemeye gitmeden ve cezaevinden çıkmadan, görüntülü ve sesli olarak savunma yapmaları için, kısaca SEGBİS olarak adlandırılan Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi kurulmuştur. Bu sistemin uygulanması için hazırlanan genelgede Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) Viola v. İtalya kararı örnek gösterilerek sistemin adil yargılanma hakkını ihlal etmediği düşüncesiyle uygulanabilirlik görüşünü ve uygulanması için gereğinin yapılması uyarısını belirtmiştir. Bu kararın genel uygulamaya örnek oluşturması doğru mudur? Uygulama adil yargılanma hakkının ihlalini oluşturur mu? Tartışılması ve sistem hakkında öngörülerin ve önerilerin değerlendirmesi gereken bu sistemin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
SEGBİS, Adil Yargılanma, Savunma, CMK.
SEGBİS VE KAPSAMI
Adalet Bakanlığının Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) sistemi ile bağlantılı olarak kurmuş olduğu Sesli ve Görüntülü Bilişim Sistemi (SEGBİS) 2013 yılında tüm adliyelerde ve cezaevlerinde kullanılmaya başlanmıştır. Bu sistemde adliyelerde ağır ceza mahkemeleri ile asliye ceza mahkemelerinde kurulan ekran-kamera-bilgisayar-ağı aracılığıyla iki merkez arasında görüntülü ve sesli iletişim sağlanmaktadır.
2005 yılında yürürlüğe giren 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ceza yargılamasında ifade ve sorgu biçimlerinde yeni yöntemler benimsemiştir. Bunlardan biri, CMK m.196/2’ye göre alt sınırı beş yıl daha fazla hapis cezası gerektiren suçlarda sanığın savunmasının bizzat yargılama yapan mahkemece alınması zorunluluğudur. Bu kuralda amaç, ağır cezayı gerektiren suçlarda, hem sanığın tüm dosyayı rahatlıkla görebilmesi ve inceleyebilmesi, buna göre savunmasını hazırlayabilmesi hem de karar verecek hâkimlerin sanığın kişiliğini değerlendirme, sanığı görme suretiyle açıklığın ve adil yargılanmanın güvencesinin sağlanmasıdır.
Yargılama yapan mahkemenin bulunduğu şehir dışında başka şehirlerde bulunan kişilerin yargılama mahkemesinde hazır bulunması zorunluluğu nedeniyle kişilere ekonomik yük, devlete hazır etme maliyeti getirdiği düşüncesiyle kişilerin bulunduğu şehirlerde savunmalarının veya beyanlarının alınabilmesi için SEGBİS olarak adlandırılan sistem kurulmuş, kişiler bulundukları şehirlerdeki sistemin kurulu olduğu mahkeme duruşma salonlarında telekonferans yoluyla anlık ve doğrudan iletişimle savunmada veya beyanda bulunabilmektedirler. SEGBİS yöntemi kullanılarak sanıkların yargılama yerinde hazır edilmesi ve oraya nakledilmesi maliyetlerinin azaltılması amaçlanmıştır1. Sanık veya tanık askerlik hizmeti vs gibi zorunlu nedenlerle yolculuk yapamadığı hallerde ise en yakın ağır ceza mahkemesinde görüntülü ve sesli olarak savunma yapmakta veya beyanda bulunmaktadır.
