Özel Hastanenin Organizasyon Yapısının Yol Açtığı Zararlardan Sorumluluğu
Liability of Private Hospitals for the Damage Caused by its Organizational Structure
Nihan KOYUNCU AKTAŞ
Hasta ile hastane arasındaki hukukî ilişkide tarafların arzuladığı başarılı sonuca ulaşılması uygun bir organizasyonu gerektirir. Hastane, hem sağlık hizmetinin odağında yer alan tıbbi müdahalelerin yürütülmesi esnasında hem de müdahale öncesi ve sonrası süreçte hastanın zarar görmesini engelleyecek tedbirleri almakla yükümlüdür. Ancak bazı durumlarda hastanın zarar görmesini engellemek üzere şekillendirilen organizasyon yapısında bozukluk oluşabilir. Bu bozukluk, bazı hâllerde tıbbi müdahalenin beklenen şekilde icra edilmemesine yol açabilir. Böyle olunca da hekimlik faaliyetinin gereği gibi yerine getirilmemesi nedeniyle, kötü ifa şeklinde ortaya çıkabilecek sorumluluk meselesi gündeme gelir. Organizasyon yapısındaki bozukluk bazen de hekimlik faaliyeti kapsamı dışında kalan ve hastane bakımına dâhil olan bir alanda zarara neden olabilir. Örneğin hastanın doğru konumlandırılmayarak vücudunun uzun süre aralıksız basınca maruz kalmasına bağlı olarak bası yarası oluşması böyledir. Bu bozukluğa bağlı zararlar hem sözleşmeye dayanan sorumluluk hem de sözleşme dışı sorumluluk kapsamında giderilebilir. Zira burada hem borca aykırılık hem de hastanın vücut bütünlüğünün ihlaline neden olan haksız fiil söz konusudur. Bu çerçevede, organizasyon yapısındaki bozukluğa bağlı sorumluluğun hukukî temeli farklı ihtimaller üzerinden tartışılmaktadır.
Organizasyon Yükümlülüğü, Organizasyon Sorumluluğu, Özen Yükümlülüğü, Tehlike Sorumluluğu.
An appropriate organizational structure is required in order to achieve the desired successful result in the legal relationship between the patient and the hospital. The hospital is obliged to take measures to prevent the patient from being harmed both during the medical interventions, which are at the center of the health service, and during the pre-intervention and post-intervention process. However, in some cases, a disorder may occur in the organizational structure which is mainly shaped to prevent the patient from getting harmed. This being mentioned, the disorder may, in some cases, lead to the non-exercise of the medical intervention as planned. In this case liability which may arise in the shape of a poor performance comes to the fore due to not performing the medical activity properly. Yet, in some cases, the disorder in the organizational structure might cause damage in an area outside the scope of medical activity and included in hospital care. For example, pressure sores may occur due to the patient’s body being exposed to a continued-pressure for a long time by not being positioned correctly. Recovery of the damage arising from the disorder in the organizational structure can be based on both contractual and non-contractual liability since there is both a breach of debt as well as a tortious act that causes a violation of the patient’s bodily integrity. In this context, the legal basis of the liability due to the disorder in the organizational structure is discussed over different possibilities.
Organizational Obligations, Organizational Liability, Duty of Care, Strict Liability.
Giriş
Sağlık hizmetlerinin merkez noktası hastanın güvenliğidir. Hastane,1 hastanın hastaneye girdiği andan sağlık hizmetinin sonlandığı ana kadar sağlığının korunması ya da sağlığına kavuşturulması için gerekli olan her şeyi yapmakla ve hastanın zarar görmesine neden olabilecek her şeyden kaçınmakla yükümlüdür. Hastanenin bu yükümlülüğüne uygun davranması, organizasyon yükümlülükleri olarak ifade edilen bir dizi yükümlülüğün yerine getirilmesine bağlıdır.2 Gerçekten, hasta ile arasındaki hukukî ilişkinin taraflarca arzulanan sonuca ulaşması amacı ile hastanelerin organizasyonun işleyişine yönelik özen yükümlülüğünün gittikçe önem kazandığını belirtmek gerekmektedir. Özellikle tıp bilimindeki gelişmeler ve hastalıkların, başta hekimler olmak üzere sağlık personeli arasında iş birliğini zaruri kılan yapısı hastanelerin organizasyon düzeninin önemini ön plana çıkarmıştır. Hastalıkların karmaşık yapısı beraberinde farklı ya da aynı uzmanlık alanındaki hekimlerin bir arada çalışarak bu tür hastalıkların teşhis ve tedavisinde iş bölümünden faydalanılmasının önemini göstermiştir. Benzer şekilde teknolojideki gelişmelerle beraber cerrahi ekipmanların her daim kontrol ve denetiminin yapılması daha da gerekli hâle gelmiştir. Yine hastaların zarar görmesine sebebiyet veren hastane enfeksiyonları ve hijyene bağlı zararların en aza indirilmesi, hastane personelinin çalışma düzeninin gereği gibi oluşturulmasına ve çalışanların seçimi ve denetlenmesine özen gösterilmesine bağlıdır.
Tüm bunlar, aynı zamanda bir işletme niteliğindeki özel hastanelerin organizasyon yapısının işleyişinin önemini gösterir. Zira hastane işleyişindeki en ufak aksaklık, hastanın ağır zararlarla karşılaşmasına neden olabilir. Örneğin hastaya nakledilecek kanda gerekli tetkiklerin yapılmamış olması, hastanede sayı ve uzmanlık açısından yetersiz personel çalıştırılması, hastanenin iyi sterilize edilmemesi gibi durumlarda hastanın manevi zararına ilaveten oldukça ağır bedensel zararlarla karşılaşması mümkündür.3 Bu gibi durumlarda esasen belirli bir kişiye izafe edilebilir kusurlu bir fiilden ziyade organizasyon yapısındaki bozukluğun neden olduğu zarardan söz edilebilir. Bu ihtimalde organizasyon yapısındaki bozukluk nedeniyle, hastanın en temel kişilik haklarından vücut bütünlüğünün korunmasına yönelik genel ve objektif yükümlülüğün ihlal edildiğinden söz edilir. Burada, aynı zamanda, hastane ile hasta arasındaki sözleşmeden doğan özen yükümlülüğünün ihlali de söz konusudur. Bu kapsamda böyle bir durumda özel hastanenin organizasyon yapısının yol açtığı zararlardan sorumluluğuna uygulanacak kuralların ne olduğu sorusunu cevaplandırmak gerekmektedir. Bu doğrultuda, çalışmamızda, öncelikle doktrindeki görüşlere yer verilmekte, akabinde konu sözleşme dışı ve sözleşmesel sorumluluk olarak iki temel dayanak ekseninde incelenmektedir. Çalışmanın son kısmında ise uygulamanın yaklaşımına ve bu konudaki görüşlerimize yer verilmektedir.
I. Özel Hastanenin Organizasyon Yapısına Bağlı Sorumluluğu
Organizasyon, belirli bir amaç doğrultusunda faaliyette bulunan ve kişi ile eşya unsurlarından müteşekkil işletmenin, üçüncü kişileri zarara uğratmayacak şekilde şekillendirilmesi süreci ve bu sürecin sonucu olarak tanımlanmaktadır.4 Bu kapsamda organizasyon sorumluluğu, bir yandan amaca ulaşmak için yürütülen faaliyetlerde faaliyetin yürütülme biçiminin kişilere zarar vermeyecek bir şekilde düzenlenmesini işaret ederken, diğer yandan buna aykırı davranılması hâlinde işletenin sorumlu tutulması anlamına gelmektedir.5
