Uzay Hukuku Kapsamında Casus Uydular

Spy Satellites within the Scope of Space Law

Yasemin ÜNĞAN

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte son yıllarda uzaya yönelik çalışmalar da büyük anlamda artış göstermiştir. Uzay teknolojileri, birçok ülke tarafından başarılı bir şekilde kullanılmaktadır. Uydular hem askeri ve hem de sivil olmak üzere farklı işlerde kullanılmaktadır. Özellikle birçok savaşta casus uydular başarılı bir şekilde kullanılmıştır. Devletler, istihbarat amacıyla casus uydulardan yararlanmaktadır. Uzay’dan Dünya’ya yönelik askeri istihbarat ve casusluk faaliyetlerinin artmasıyla birlikte uluslararası ilişkiler ve uluslararası hukuk alanında uzaya ilişkin çalışmalar ve düzenlemeler yapılması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Birçok ülke denizde, karada ve havada olduğu gibi uzayda da güç sahibi olmak için uzay teknolojisini geliştirerek yapay uydular icat etmektedir. Biz de çalışmamızda, ülkelerin ulusal güvenliğini tehlikeye atan ve tehdit oluşturan casus uydulara yönelik alınacak tedbirlere yer vermeye çalışacağız. Uzay hukuku kapsamında anti uydu silah sistemlerine ve casus uydulara karşı meşru müdafaa hakkının kullanılıp kullanılmayacağı düzenlenmemiştir. Bu sebeple casus uydulara ilişkin uzay hukuku kapsamında kuvvet kullanımı ve meşru müdafaa kavramları da ele alınacaktır.

Casus Uydu, İstihbarat, Güvenlik, Uzay, Uzay Gücü.

With the development of technology, studies on space have increased in recent years. Space technologies are used successfully by many countries. Satellites have different missions, both military and civil and are also used outside of everyday work. Spy satellites have been used successfully in many wars in the past. States benefit spy satellites for intelligence purposes. With the increase of military intelligence and espionage activities from Space to the world, it has emerged necessity of making works and regulations on space in the field of international relations and international law. Many countries are inventing artificial satellites by developing space technology to gain power in space as well as in the sea, land, and air. In our study, measures to be taken against spy satellites that threaten countries’ security and threat types have been tried to be evaluated. It is not regulated whether the right of self-defense can be used against anti-satellite weapon systems and spy satellites within the scope of space law. Therefore, concepts of use of force and self-defense within the scope of space law regarding spy satellites will be covered.

Spy Satellite, Intelligence, Security, Space, Power of Space.

Giriş

Tarih boyunca uzay teknolojilerine sahip olan birçok ülke, uzay teknolojilerini askeri alanda başarılı bir şekilde kullanmıştır. Uzay teknolojilerinin başarılı bir şekilde kullanıldığı savaşlara 1991 Körfez Savaşı, Nato’nun Kosova müdahalesi, 9-11 Eylül saldırıları sonrası Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nin Afganistan işgali ve 2003’te Irak işgali örnek olarak verilebilir. Körfez Savaşı sırasında, ABD, uzay-temelli denetim ile iletişim ve navigasyon desteğine sahip olmuştur. Bu savaş askeri uzay sistemlerinin kullanıldığı ilk savaş olmuş ve bu savaşta yer alan Batı’ya ait askeri uydulardan daha sonra Afganistan ve Irak savaşlarında da yararlanılmıştır.¹

Birçok ülke denizde, karada ve havada olduğu gibi uzayda da güç sahibi olmak için uzay teknolojilerini geliştirmiştir. Böylece devletlerin harekât sahası kara, deniz, hava, uzay ve siber uzay şeklinde genişlemiştir.²

Yakın zamandaki örneklere bakmak gerekirse, örneğin 2018’de ABD Başkanı Donald Trump Beyaz Saray’da yaptığı bir konuşmada uzay kuvvetleri kurmayı ve uzaydaki hem askeri hem de sivil varlıklarını arttırmayı düşündüklerinin altını çizmiştir. Bu açıklama her ne kadar eleştiriye maruz kalsa da uzayda savaş yaşanma riskinin bulunduğunu göstermektedir. Çünkü ABD, Rusya³ ve Çin uzayda kontrolü ele geçirmeye büyük önem vermekte ve bu devletlerin uzayın hâkimi olma istekleri her geçen gün artmaktadır.⁴ Her alanda güç sahibi olmak isteyen ülkelerden bir diğeri de İsrail’dir. Zira İsrail, gücünü yani kabiliyetlerini her alanda (kara, hava, deniz, uzay) ve her yerde güçlendirmeye ve sürdürmeye devam edeceğini belirtmiştir. Ayrıca 6 Temmuz 2020 tarihinde, İsrail askeri istihbarata sahip olmak amacıyla uzaya yüksek çözünürlüklü görüntü alma niteliğine sahip Ofek-16 isimli casus uydusunu fırlatmıştır.⁵ Diğer ülkelerin uzayı kullanabilme yetenekleri de hızla gelişmektedir.