Kooperatiflerin Tacir Sıfatı

The Title of Merchant of Cooperatives

Emrullah AYKUT

Çalışmamızda kooperatiflerin tacir sıfatı incelenmiştir. Böyle bir çalışma yapmamızın sebebi, Yargıtay’ın kooperatiflerin tacir sıfatına ilişkin farklı yönde kararlarının bulunmasıdır. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 124. maddesinin ilk fıkrasında ticaret şirketleri sayılmıştır. Buna göre; “Ticaret şirketleri; kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketlerden ibarettir”. Ayrıca Türk Ticaret Kanunu’nun 16. maddesinin ilk fıkrasına göre; “Ticaret şirketleriyle, amacına varmak için ticari bir işletme işleten vakıflar, dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlar da tacir sayılırlar”. Söz konusu hükümler çerçevesinde kooperatiflerin tacir sıfatını haiz olduğu açıktır. Kooperatiflerin tacir sıfatını haiz olmasının pratik sonucu, tacir olmaya bağlanan hüküm ve sonuçların kooperatifler hakkında da geçerli olmasıdır. Başka bir deyişle, kooperatifler tacir olmanın nimetlerinden yararlanacak ve külfetlerine katlanacaktır. Kooperatiflerin tacir sıfatına ilişkin Yargıtay tarafından verilen kararlar çelişkilidir. Bazı kararlarda kooperatiflerin tacir sıfatını haiz olduğu ve dolayısıyla tacir olmaya bağlanan hüküm ve sonuçlara tâbi olduğu belirtilirken, bazı kararlar ise aksi yöndedir. Çalışmamızda, konu hakkında Yargıtay tarafından 2018 yılından 2021 yılına kadar verilen bütün kararlar incelenmiş bulunmaktadır. Ayrıca öğretideki görüşler de değerlendirilmiştir.

Kooperatif, Tacir, Ticaret Şirketi, Tüzel Kişi Tacir, Tacir Sıfatı.

In our study, the title of cooperatives as traders was examined. The reason we do such a study is because the Supreme Court has different decisions on the title of cooperatives as traders. In the first paragraph of article 124 of the Turkish Commercial Code No. 6102, trading companies are counted. Accordingly, “trading companies consist of collective, commandite, joint stock, limited and cooperative companies”. Also according to the first paragraph of article 16 of the Turkish Commercial Code; “commercial companies, foundations, associations and institutions and organizations established by the state, provincial private administration, municipality and village and other public legal entities to be managed or operated commercially in accordance with the provisions of private law in accordance with their own establishment laws to achieve their purpose are also considered merchants”. It is clear that cooperatives have the title of merchants within the framework of these provisions. The practical result of the fact that cooperatives have the title of merchant is that the provisions and consequences associated with being a merchant also apply to cooperatives. In other words, cooperatives will benefit from the blessings of being merchants and endure their burdens. The decisions taken by the Supreme Court regarding the title of cooperatives as merchants are contradictory. In some decisions, it is stated that cooperatives have the title merchant and are therefore subject to the provisions and consequences associated with becoming a merchant, while some decisions are otherwise. In our study, all decisions taken by the Supreme Court on this issue from 2018 to 2021 have been examined. Opinions in doctrine were also evaluated.

Cooperative, Merchant, Trading Company, Legal Person Merchant, Merchant Title.

I. KOOPERATİF VE TACİR KAVRAMLARI

Kooperatif sözlükte, “Ortaklarının gereksinimlerini uygun şartlarda elde etmelerini sağlamak amacıyla kurulan birlik” ve “Üreticilerin aracıyı ortadan çıkararak ürünlerini daha iyi şartlarda pazarlamak için kurdukları ortaklık” şeklinde tanımlanmıştır.¹ Her ne kadar kooperatif kavramı sözlükte bu şekilde tanımlanmış olsa da 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’na göre “Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir.” Bu tanımdan hareketle kooperatif şirketlerin ana unsurlarını şöyle sıralayabiliriz:

1. Gerçek kişiler ve tüzel kişiler kooperatiflere ortak olabilirler.

2. Kooperatifler tüzel kişiliğe haiz ortaklıklardır.

3. Kooperatif şirketler amaçlarına ulaşırken karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet araçlarına başvururlar.

4. Ortak sayısı kooperatiflerde sabit değildir.

5. Kooperatiflerin sermayesi değişir niteliktedir.

6. Kooperatif şirketlerde gaye, ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerinin ve özellikle meslek ve geçinmelerine ait ihtiyaçlarının sağlanıp korunmasıdır.²

Ülkemizin ekonomisinde kooperatifler önemli bir yer tutmaktadır. İnsanların üretim, tüketim, kredi, sağlık, yeme, içme vb. birçok ihtiyacı bulunmaktadır. İnsanlar bu ihtiyaçlarını ya kendileri üreterek temin edecekler ya da başkalarının ürettikleri mal ve hizmetleri satın alarak tüketeceklerdir. Kooperatifler bu noktada ortaya çıkmaktadır. Kişiler satın aldığı malların kalite veya fiyatlarından memnun olmadıklarında aradaki aracıları kaldırarak hem kaliteli ürünün kalitesini arttıracak hem de kâr oranını asgari seviyelere indirecektir. Netice olarak kooperatiflerin sosyo-ekonomik yönden önemi birçok önemli kooperatifçiyi, kooperatifleri tanımlarken ekonomi temelli tanımlamaya sevk etmesidir.³