Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Özel Hayata Saygı Hakkı Kapsamında Çalışanların Siber Gözetimi ve Anayasa Mahkemesinin Konuya Yaklaşımı

Cyber Surveillance of Workers within the Scope of the Right to Respect for Private Life and the Approach of Constitutional Court to the Issue

Feiza KIRICI

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi özel hayata saygı hakkını çalışma ilişkileri kapsamında da korumaktadır. Ancak çalışanların özel hayata saygı hakkına işverenlerin çeşitli hak ve menfaatleri yahut kamu görevlileri bakımından kamu hizmetinin gereği gibi yerine getirilmesi, milli güvenlik, kamu yararı gibi meşru sebeplerle müdahale edilebilmektedir. Bu müdahalelerden biri de çalışanların bilgisayar ve internet kullanımının izlenmesi yani siber gözetimdir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin işveren tarafından gerçekleştirilen müdahaleler bakımından konuya ilişkin genel ilkeler belirlediği Bărbulescu Kararı devlete birey üzerinden yüklenebilecek bir ihlalden kaçınmanın yolunu göstermektedir. Anayasa Mahkemesi de siber gözetime ilişkin başvuruları benzer genel ilkeler üzerinden değerlendirmektedir. Bu değerlendirmenin kapsamı gözetimin sonuçlarının çalışanın iş ilişkisinin sonlandırılmasına dayanak alınması durumunda genişlemektedir. Kamu görevlisi yönünden bakıldığında da müdahalenin kanuni dayanağı ölçütü ile başlayan Anayasa’ya uygunluk değerlendirmesi, gözetimin sonuçlarının iş ilişkisinin sonlandırılmasına dayanak alındığı hallerde geniş kapsamlı bir ölçülülük değerlendirmesi ile son bulmaktadır. Öyle ki bu değerlendirmede iş ilişkisini sonlandıran kararın, kamu görevlisinin mesleki ve ekonomik geleceği bakımından yarattığı sonuç dahi tartışılmaktadır.

Özel Hayata Saygı Hakkı, Çalışanların Siber Gözetimi, Kamu Görevlilerinin Özel Hayatı, Anayasa Şikâyeti, Orantılılık Denetimi.

The right to respect for private life is also protected by The European Court of Human Rights in the context of working relations. However, the right to respect for private life of workers may be interfered with for legitimate reasons such as various rights and interests of employers or proper execution of public services, national security, public interest regarding to public officials. One of these interventions is the monitoring of computer and internet usage of workers, namely cyber surveillance. Bărbulescu Decision in which The European Court of Human Rights has determined general principles regarding the interventions carried out by the employer shows the way to avoid violation that can be imposed on the state through the individual. The Turkish Constitutional Court also evaluates the grievances regarding cyber surveillance on the basis of similar general principles. The scope of this assessment is extended if the results of surveillance form basis for the termination of working relation. From the point of view of the public official, the assessment of conformity with the Constitution which starts with the criterion of legal basis of intervention ends with a comprehensive assessment of proportionality in cases where the results of the surveillance form basis for termination of working relation. Such that in this assessment even the result of decision which terminates working relation in terms of the professional and economic future of the public official is discussed.

The Right to Respect for Private Life, Cyber Surveillance of Workers, Private Life of Public Officials, Constitutional Complaint, Scrutiny of Proportionality.

Giriş

Özel hayat, mahremiyeti kapsamına alan ve fakat onu aşan özel bir alanı ifade etmek için kullanılmaktadır.1 Bu bakımdan kişinin kimse tarafından bilinmesini istemediği yahut kendisinin belirlediği ve güvendiği çok az sayıda kimse tarafından bilinmesini istediği mahrem alanı ile birlikte, ailesi, akrabaları, arkadaşları gibi yakınları tarafından bilinmesine ve dâhil olunmasına izin verdiği özel alanı kişinin özel hayatını oluşturmaktadır.2

Pek çok uluslararası belgede ve bu arada Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde (AİHS) özel hayata saygı hakkı tanınmakla birlikte özel hayatın ne olduğuna dair bir tanım yer almamaktadır.3 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) de özel hayatın ne olduğuna dair tekil bir tanımdan tüketici olacağı endişesi ile kaçınmaktadır.4 Kendi deyimiyle; “Mahkeme, özel hayat kavramının tam olarak tanımlanmasının mümkün olduğu ya da böyle bir gayretin gerekli olduğu kanaatinde değildir.”5 Bunun yerine AİHM, nelerin özel hayatın kapsamına girdiğine somut olay üzerinden karar vermeyi doğru bulmuş ve somut olaya göre yeniden yorumlayıp genişletebildiği hukuki unsurlar (değerler) belirlemiştir.6 İçtihatlarından yola çıkarak, Mahkeme’nin bu belirlemede bireyin kişiliğini serbestçe geliştirmesi, gerçekleştirmesi ve kişisel bağımsızlık kavramlarını merkeze alarak hareket ettiği söylenebilir.7

T.C. Anayasası’nda da koruma altına alınan ancak bir tanımı bulunmayan özel hayat, Anayasa Mahkemesi’ne göre de son derece geniş bir kavramdır. Bu sebeple kapsayıcı bir tanımının yapılması oldukça zordur.8 Anayasa Mahkemesi özel hayat konusunda AİHM’nin yaklaşımını benimseyerek şu tespitte bulunmaktadır: “Özel yaşamın korunması hakkının sadece mahremiyet hakkına indirgenemeyeceği gerçeği karşısında, kişiliğin serbestçe geliştirilmesiyle uyumlu birçok hukuksal çıkar bu hakkın kapsamına dâhil edilmiştir.”9

I. Özel Hayata Saygı Hakkı

AİHS’nin 8. Maddesi “özel ve aile hayatına saygı hakkı” başlığı altında özel hayatın, aile hayatının, konutun ve haberleşmenin koruma altında olduğuna işaret etmektedir. T.C. Anayasası’nda ise özel ve aile hayatı “özel hayatın gizliliği” başlığı altında, konut ve haberleşme de “konut dokunulmazlığı” ve “haberleşme hürriyeti” başlıkları altında her biri ayrı birer hak olarak ve fakat “özel hayatın gizliliği ve korunması” üst başlığı altında koruma görmektedir. Anlaşılmaktadır ki AİHS, kişinin ailesinin, konutunun ve haberleşmesinin özel hayatının ayrılmaz bir parçası olduğunu kabul etmektedir. Anayasa metninden Anayasa koyucunun da aynı yorum tarzı ile hakkı ele aldığı anlaşılmaktadır. O halde özel hayata saygı hakkı, dar anlamıyla özel ve aile hayatını koruma altına alan hakkı ifade etmektedir. Geniş anlamıyla ise özel hayat ile özdeş olmasa da çok sıkı ilişki içinde10 bulunması sebebiyle bu hak kapsamında koruma gören ve özel alana dâhil olduğu kabul edilen birden fazla haktan oluşmaktadır.