Vergi Yargılamasında Adil Yargılanma Hakkı
The Right to a Fair Trial in Tax Jurisdiction
Nazım Taha KOÇAK
Çalışmada, adil yargılanma hakkının tanımı yapılarak, hakkın kapsamına dair genel izahatta bulunduktan sonra, vergi uyuşmazlıklarına münhasır olarak kapsam belirlenmiştir. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinin 6’ncı maddesiyle koruma altına alınan “adil yargılanma hakkının” unsurları olan; mahkemeye başvurma (ulaşma) hakkı, kanunla kurulmuş bağımsız ve tarafsız mahkemede yargılanma hakkı, makul sürede yargılanma hakkı, yargılamanın duruşmalı ve aleni olması ile hakkaniyete uygun yargılama hakkı irdelenerek, örnek kararlara yer verilmiştir.
Vergi, Adil Yargılanma Hakkı, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi, Mahkeme.
In this study, after defining the right to a fair trial and giving a general instruction on the scope of the right, the scope is determined exclusively on tax disputes. Sample court decisions are given after scrutinizing the right to appeal (access) to a court, the right to be judged in an independent and impartial court established by law, the right to be judged in a reasonable time, the right to be judged in an open hearing and the right to be judged in fairness which are the elements of “right to a fair trial” protected by the 6th article of European Convention on Human Rights.
Tax, Right to a Fair Trial, European Convention on Human Rights, Court.
GİRİŞ
Türkiye, 22.01.1990 tarihinde İnsan Hakları Avrupa Mahkemesinin1 zorunlu yargı yetkisini kabul ederek, Sözleşmenin ihlal edildiği sonucuna varılan davalarda ilgiliye ödenecek tazminatın yanı sıra, ihlal sebeplerini de ortadan kaldırmakla yükümlülük altına girmiştir. Bir başka ifadeyle, sözleşmenin ihlaline yol açan uygulamanın ve mevzuatın İHAM kararının gereği uyarınca değiştirilmesi veya düzeltilmesi veya kaldırılması gerekmektedir2.
Anayasanın 90’ıncı maddesinin beşinci fıkrasında yer alan hüküm uyarınca, ulusal normlar karşısında İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesine3 uygulanma üstünlüğü sağladığından; vergilendirme işleminin hukuka uygunluğunu denetleyen vergi mahkemesi, İHAS ile ulusal yasa çatışmasında ulusal kanunu ihmal edip İHAS’a dayanarak vergilendirme işleminin iptaline hükmedebilecektir4.
Ayrıca 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun “Yargılamanın Yenilenmesi” başlıklı 53’üncü maddesinin birinci fıkrasına, 4928 sayılı Yasanın 6’ncı maddesiyle eklenen (ı) bendi uyarınca, idari yargılamaya ilişkin olarak verilen bir karar hakkında, İHAS’ta veya ek protokollerinde koruma altına alınan bir hakkın ihlalinin İHAM tarafından karara bağlanması durumunda, devletin üstleneceği mali sorumluluğun yanında, İHAM kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde başvurulması halinde, ilk kararı veren idari yargı yerince yargılamanın yenilenmesi de gerekecektir.
