Zorunlu Mecra Hakkının Dava Yoluyla Kurulması

Establishment of the Statutory Transmission Right of Way Through Litigation

Hüseyin Kağan ZENGİN

Türk Medeni Kanunu m.744’te hangi şartlarda kurulabileceği belirtilen zorunlu mecra hakkı, taşınmaz mülkiyetinin kısıtlamalarından birisi olmasının yanı sıra zorunlu ve kanuni bir irtifak hakkıdır. Zorunlu mecra hakkı irtifak sözleşmesiyle kurulabileceği gibi dava yoluyla da kurulabilir. Zorunlu mecra hakkının taşınmaz mülkiyetini kısıtlaması konusunun incelenmesi ve hak sahibinin talep yetkisinin kapsamının belirlenmesi davanın türünün nitelendirilmesi için önemlidir. Çalışmamızda zorunlu mecra hakkının taşınmaz mülkiyetini kısıtlaması ve hakkı kurmaya yönelik talep yetkisinin hukuki niteliği belirlendikten sonra, zorunlu mecra hakkını kurmaya yönelik davanın türü belirlenmeye çalışılacaktır. Davanın türünün belirlenmesi neticesinde zorunlu mecra hakkının kurulduğu an tespit edilmiş olacaktır. Türk Hukukunun yanı sıra İsviçre Hukukunda yer alan görüşler de çalışmamıza yön verecektir.

Mecra Hakkı, Zorunlu Mecra Hakkı, Zorunlu Mecra İrtifakı.

The statutory transmission right of way, which is specified in art.744 of the Turkish Civil Code, is a statutory right of easement as well as being one of the restrictions of immovable property. This right can be established by easement agreement or by litigation. It is important to examine the issue of the statutory transmission right of way restricting the ownership of immovables and to determine the scope of the claim authority of the right holder for the characterization of the type of the case. In this article, after the review of the owner of the information about the restriction of immovable property and the statutory right of way for use in establishment, type of case will be tried to be determined for the establishment of transmission right of way. As a result of the determination of the type of the case, the moment when statutory transmission right of way is established will be determined. In addition to Turkish Law, the views in Swiss Law will also guide our work.

Transmission Right of Way, Statutory Transmission Rights of Way, Statutory Transmission Easement.

GİRİŞ

Zorunlu mecra hakkı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunun 744 vd. maddelerinde düzenlenen kanuni bir irtifak hakkıdır. Zorunlu mecra hakkı, aynı zamanda taşınmaz mülkiyetinin kanundan doğan kısıtlamalarından birisidir. Su, elektrik doğalgaz ve benzerlerine ait mecraların taşınmazdan geçirilmesine hizmet eden bu irtifak hakkının kurulması yönteminin belirlenmesi için, irtifak hakkının taşınmaz mülkiyetini kısıtlamasını da incelemek gerekmektedir. Ayrıca zorunlu mecra hakkının kurulmasına yönelik talep hakkının değerlendirilmesi de önem arz etmektedir. Çünkü zorunlu mecra hakkına ilişkin yapılacak bu değerlendirmeler hakkın kurulması için açılacak olan davanın niteliğine de etki etmektedir.

Çalışmamızda öncelikle zorunlu mecra hakkının taşınmaz mülkiyetini kısıtlaması yönü incelenecektir. Bu konuda ileri sürülen görüşler değerlendirildikten sonra zorunlu mecra hakkının kurulması için kanunun yetki verdiği hak sahibinin talep yetkisinin hukuki niteliği üzerinde inceleme yapılacaktır. Çalışmamızın son bölümünde ise zorunlu mecra hakkının kurulması için açılan davanın türü değerlendirilecektir.

I. ZORUNLU MECRA HAKKININ TAŞINMAZ MÜLKİYETİNİ KISITLAMASI BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Taşınmaz mülkiyetinin kısıtlamaları kanundan veya hukuki işlemden doğabilir.¹ Zorunlu mecra hakkı, taşınmaz mülkiyetinin komşular lehine getirilen kanundan doğan bir kısıtlamasıdır.² Bu hak, doğrudan tarafların özgür iradesine dayalı bir hukuki işlemden kaynaklanmadığı için kanundan doğan bir taşınmaz mülkiyeti kısıtlamasıdır.³ Taşınmaz mülkiyetiyle ilgili kısıtlamalar yasaların koyduğu şartlar oluştuğu anda ortaya çıkarsa doğrudan kanundan doğan mülkiyet kısıtlaması olarak adlandırılırken; mülkiyet kısıtlaması sözleşme veya mahkeme kararı neticesinde doğuyorsa, dolaylı mülkiyet kısıtlaması olarak adlandırılır.⁴