Kıdem Tazminatı Fonu Kurulmasına İlişkin Bir Öneri

A Proposal for the Establishment of a Severance Pay Fund

Mehmet BAĞCI

2003 yılında yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu’nda kıdem tazminatı fonu kurulacağı öngörülmüş, ancak aynı kanunda kıdem tazminatına ilişkin geçici bir düzenleme yapılarak 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi hükmünün uygulanacağı belirtilmiştir. Kıdem tazminatı fonu kurulması ile ilgili çeşitli mevzuat hazırlık çalışmaları yapılmış olmakla birlikte henüz fon kurulamamıştır. Bu çalışmanın amacı, söz konusu fonun, benzer işlevleri yerine getiren işsizlik sigortası ve bireysel emeklilik sistemi ile birleştirilmesi ve tek çatı altında toplanmasına yönelik bir öneri sunmaktır. Bu kapsamda, çalışmamızda önce mevcut uygulama belirtilecek, müteakiben kıdem tazminatı fonunun oluşturulması durumunda Türk İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Sisteminde benzer uygulama örneklerinden olan işsizlik sigortası fonu ve bireysel emeklilik sisteminden alınabilecek tecrübeler üzerinde durulacaktır. Son olarak da kıdem tazminatı fonu oluşturulurken olmazsa olmaz temel ilkelerin neler olabileceği belirlenmeye çalışılacaktır.

Kıdem Tazminatı, Kıdem Tazminatı Fonu, İşsizlik Sigortası, Bireysel Emeklilik Sistemi, Primler.

In the Labor Law No. 4857, which entered into force in 2003, it was foreseen that a severance pay fund would be established, but it was stated that the provision of article 14 of the Labor Law No. 1475 would be applied by making a temporary regulation regarding the severance pay in the same law. Although various legislative preparations have been made regarding the establishment of a severance pay fund, the fund has not yet been established. The aim of this study is to present a proposal for the aforementioned fund to be combined with the unemployment insurance and private pension system, which perform similar functions, and to gather them under a single roof. In this context, in our study, first the current practice will be specified, and then the experience that can be obtained from the unemployment insurance fund and the individual pension system, which are examples of similar practices in the Turkish Labor and Social Security Law System, will be emphasized in case the severance pay fund is created. Finally, it will be tried to determine what the essential basic principles can be while creating the severance pay fund.

Severance Pay, Severance Pay Fund, Unemployment Insurance, Private Pension System, Social Security Premium.

GİRİŞ

2003 yılında yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu’nda¹ kıdem tazminatı fonu kurulacağı öngörülmüş, ancak aynı kanunda kıdem tazminatına ilişkin geçici bir düzenleme yapılarak 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi hükmünün uygulanacağı belirtilmiştir. Söz konusu Geçici m.6 ile; “Kıdem tazminatı için kıdem tazminatı fonu kurulur; kıdem tazminatı fonuna ilişkin Kanunun yürürlüğe gireceği tarihe kadar işçilerin kıdemleri için 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi hükümlerine göre kıdem tazminatı hakları saklıdır.” hükmü getirilmiştir.²

Kıdem tazminatı fonu kurulması ile ilgili çeşitli mevzuat hazırlık çalışmaları yapılmış olmakla birlikte henüz fon kurulamamıştır. İşçi, işveren ve bakanlık temsilcilerinin katıldığı bu çalışmalarda sadece kıdem tazminatı fonu kurulması üzerinde çalışılmıştır. Beklenmeyen gelir kayıplarına karşı bir tedbir olarak işçiye sağlanan kıdem tazminatı hakkına benzer işlevleri olan işsizlik sigortası ve bireysel emeklilik sistemi de Türk İş ve Sosyal Güvenlik Mevzuatında bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, söz konusu fonun, benzer işlevleri yerine getiren işsizlik sigortası ve bireysel emeklilik sistemi ile birleştirilmesi ve tek çatı altında toplanmasına yönelik bir öneri sunmaktır.

Bu kapsamda, çalışmamızda önce mevcut uygulama belirtilecek, müteakiben kıdem tazminatı fonunun oluşturulması durumunda Türk İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Sisteminde benzer uygulama örneklerinden olan işsizlik sigortası fonu ve bireysel emeklilik sisteminden alınabilecek tecrübeler üzerinde durulacaktır. Son olarak da kıdem tazminatı fonu oluşturulurken olmazsa olmaz temel ilkelerin neler olabileceği belirlenmeye çalışılacaktır.

1. KIDEM TAZMİNATI VE HAK KAZANMA ŞARTLARI

Ülkemizde kıdem tazminatı; 1475 sayılı İş Kanunu’nda gösterilen fesih hallerinde, en az bir yıllık kıdeme sahip işçiye veya işçinin ölümü halinde hak sahiplerine, işveren tarafından kanun gereği ödenmesi icap eden, miktarı işçinin kıdemine ve son brüt kazancına göre belirlenen bir miktar paradır.³

Kıdem tazminatına ilişkin esaslar kronolojik olarak değişmiş ve işçiler lehine kazanımlar elde edilmiştir.

Tablo 1. Ülkemizde Kıdem Tazminatının Tarihsel Gelişimi⁴