Diş Hekimlerinin Tıbbi Müdahalelerinde Hukuka Uygunluk Şartları ve Endikasyon Sorununun Değerlendirilmesi

Legal Compliance Conditions in Medical Interventions of Dentists and Evaluation of the Indication Problem

Duygu DİNCİOĞLU

Diş hekimliğindeki tıbbi müdahaleler kişinin bedenine doğrudan müdahale niteliği taşıdığından, diş hekimlerin hastaya uyguladıkları tıbbi müdahalelerin hukuka uygun sayılabilmesi için birtakım şartlar aranmaktadır. Endikasyon şartı, tıbbi müdahaleyi hukuka uygun hale getiren en önemli şartlardan birisidir. Buna göre salt estetik amaçlı tıbbi müdahale gibi istisnalar hariç diğer tüm tıbbi müdahale ve tedavilerde endikasyon şartı bulunmalı, yani hekimin tıbbi müdahalede bulunma kararını haklı kılan bir neden olmalıdır. Endikasyon şartı aynı zamanda hasta hekim arasındaki tedavi sözleşmemesinin hukuki niteliğinin tespit edilmesinde de önem taşımaktadır. Yargıtay’ın diş hekimi ile hasta arasındaki ilişkiyi genel olarak vekalet sözleşmesi olarak kabul etmiştir. Ancak Yargıtay, diş hekiminin hastaya uyguladığı salt estetik amaçlı müdahale ile tedavi amaçlı estetik müdahale arasında bir ayrım yapmadan her iki tür müdahaleyi de eser sözleşmesi olarak nitelendirmiştir. Diş hekiminin hastaya uyguladığı salt estetik amaçlı tıbbi müdahaleler, eser sözleşmesi kapsamında değerlendirilebilirse de tedavi amacı güden estetik müdahaleler endikasyon unsurunun bulunması nedeniyle vekalet sözleşmesi kapsamında değerlendirilmelidir.

Diş Hekimi, Tıbbi Müdahale, Endikasyon, Vekalet Sözleşmesi.

Since medical interventions in dentistry have the nature of direct intervention to the person’s body, certain conditions are sought for the medical interventions applied by dentists to the patient to be considered legal. The indication requirement is one of the most important conditions that make medical intervention legal. Accordingly, there should be an indication requirement for all kinds of medical intervention and treatment with exceptions such as purely aesthetic medical intervention, that is, a reason justifying the physician’s decision to perform a medical intervention. The indication requirement is also important in determining the legal nature of the treatment contract between the patient and the physician. The Court of Cassation generally accepted the relationship between the dentist and the patient as an agency contract. However, The Court of Cassation has defined both types of interventions as work contracts, without making a distinction between the aesthetic intervention applied by the dentist to the patient for purely aesthetic purposes and the aesthetic intervention for therapeutic purposes. Medical interventions for aesthetic purposes applied by the dentist to the patient can be considered as a work contract, but aesthetic interventions for treatment should be evaluated within the scope of agency contract due to the presence of an indication element.

Dentist, Medical Intervention, Indication, Agency Contract.

Giriş

Diş hekimlerin yapmış olduğu tıbbi müdahalelerin hukuka uygun sayılabilmesi için birtakım şartlar aranmaktadır. Bu şartlar, tıbbi müdahaleyi yapacak kişinin diş hekimi olması, tıp bilimi verilerince zorunluluk (endikasyon) bulunması, müdahalenin tıp bilimince genel kabul görmüş ilke ve kurallara (tıbbi standartlara) uygun ve özenli yapılması, hastanın aydınlatılmış rızasının bulunması, tıbbi müdahalenin yasada öngörülen amaçlara yönelik olması şeklindedir.

Endikasyon şartı tıbbi müdahaleyi hukuka uygun kılan en önemli unsurlardan biridir. Buna göre, salt estetik amaçlı tıbbi müdahale gibi istisnalar hariç, diğer tüm tıbbi müdahale kural olarak endikasyona dayanmalı yani hekiminin tıbbi müdahalede bulunma kararını haklı kılan bir neden bulunmalıdır. Endikasyon, hasta ile hekim arasındaki hukuki ilişkinin belirlenmesinde de önemli bir rol oynamakta, bu kapsamda doktrinde birçok tartışmaya konu olmaktadır.

Yargıtay’ın diş hekimliği uygulamalarına ilişkin olarak, diş hekimi ile hasta arasındaki ilişkiyi genel anlamda vekâlet ilişkisi olarak nitelendirdiği kararları bulunmakla birlikte, Yüksek Mahkeme, salt estetik amaçlı müdahale ile tedavi amaçlı estetik müdahale konusunda bir ayrım yapmadan her iki müdahalenin de hukuki niteliğini eser sözleşmesi olarak kabul etmektedir.

Çalışmamızda ilk olarak tıbbi müdahale kavramı ve diş hekimliğinde tıbbi müdahalenin hukuka uygunluk şartları anlatılacak, sonrasında tıbbi müdahale türleri ile estetik amaçlı tıbbi müdahale kavramı, diş hekiminin hastaya uyguladığı tıbbi müdahaleler hakkında bilgi verilecek, daha sonra diş hekimi ile hasta arasındaki tedavi sözleşmesinin hukuki niteliği ve endikasyonun hukuki niteliğe etkisi üzerinde durulacak, son olarak ise Yargıtay’ın hasta ile diş hekimi arasındaki hukuki ilişki nitelendirmesinin endikasyon çerçevesinde değerlendirilmesi yapılarak çalışma sona erdirilecektir.

I. Tıbbi Müdahale Kavramı ve Diş Hekimliğinde Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluk Şartları

Tıbbi müdahale, Hasta Hakları Yönetmeliğinin¹ (HHY) 4/g maddesinde; “Tıp mesleğini icraya yetkili kişiler tarafından uygulanan, sağlığı koruma, hastalıkların teşhis ve tedavisi için ilgili meslekî yükümlülükler ve standartlara uygun olarak tıbbın sınırları içinde gerçekleştirilen fizikî ve ruhî girişim” olarak tanımlanmıştır. Bunun yanında Tıbbi Deontoloji Nizamnamesinin² (TDN) 13’üncü maddesinde; “Tabip ve diş tabibi, ilmî icaplara uygun olarak teşhis koyar ve gereken tedaviyi tatbik eder. Bu faaliyetlerinin mutlak surette şifa ile neticelenmemesinden dolayı, deontoloji bakımından muaheze edilemez. Tababet prensip ve kaidelerine aykırı veya aldatıcı mahiyette teşhis ve tedavi yasaktır. Tabip ve diş tabibi; teşhis, tedavi veya korunmak gayesi olmaksızın, hastanın arzusuna uyarak veya diğer sebeplere, aklî veya bedenî mukavemetini azaltacak herhangi bir şey yapamaz” şeklindeki ifadeyle, tabip ve diş tabiplerinin gerçekleştirdikleri tıbbi müdahalenin amacı ve kapsamı belirtilmiştir.

Doktrinde tıbbi müdahaleye dair çeşitli tanımlamalar yapılmıştır. Yapılan bir tanımlamaya göre tıbbi müdahale, tıp mesleğini icraya yetkili bir kişi tarafından ve doğrudan veya dolaylı olarak tedavi amacına yönelik gerçekleştirilen, en basit teşhis ve tedavi yönteminden, en ağır cerrahi müdahalelere kadar her türlü faaliyettir.³ Başka bir tanımlamaya göre, tıbbi müdahale insan üzerinde tıp biliminin uygulanması ile bağlantılı olarak yapılan her türlü müdahaleye verilen isimdir.⁴ Bizim de katıldığımız bir diğer tanıma göre ise tıbbi müdahale, kişinin bedensel, fiziksel veya psikolojik bir hastalığını, noksanlığını teşhis ve tedavi etmek, acılarını dindirmek, rahatsızlıktan korumak veya nüfus planlaması amaçlarıyla tıp mesleğini icraya yasal olarak yetkili kimseler tarafından tıp bilimince kabul edilen kurallar ve teknik gereklere uygun olarak gerçekleştirilen en basit teşhis ve tedavi yöntemlerinden en ağır cerrahi müdahalelere kadar uzanan her türlü faaliyettir.⁵ Zira günümüzde, teşhis ve tedavi amaçlarının dışında sosyal ve psikolojik nedenlerle de tıbbi müdahalede bulunulabilmektedir. Buradan hareketle tıbbi müdahalenin mutlaka kişinin fiziksel bütünlüğüne yönelik olmasının şart olmadığı, kişinin ruh ve akıl sağlığına yönelik müdahalelerin de tıbbi müdahale kapsamında sayıldığı söylenebilir.⁶

Diş hekimliği uygulamaları kişinin bedenine doğrudan müdahale niteliği taşıdığından, diş hekimlerin yapmış olduğu tıbbi müdahalelerin hukuka uygun sayılabilmesi için öğretide birtakım şartlar aranmaktadır.⁷ Bu şartlar;