Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Kripto Paraların Karapara Aklama Yöntemi Olarak Kullanılması

Using Cryptocurrencies as a Money Laundering Method

Murat BALCI, Kerim ÇAKIR

Ekonomi ve finans dünyasındaki gelişmelere paralel olarak, suç işleyerek gelir elde eden kimseler karaparayı kripto para birimleri aracılığıyla aklamaya başlamıştır. Kripto para birimlerinin kendine özgü bir varlık değerinin bulunması ve uçtan uca şifreleme yöntemi ile transfer edilebilme imkanı, son yıllarda suç gelirlerinin nakde çevrilmesinde kripto para birimlerinin tercih edilme sebebi olmuştur. Karapara aklama, yeni aklama yöntemleri ile sürekli gündemde olan bir suç tipidir. Bu çalışmanın konusunu da karapara aklama yöntemlerinden biri haline gelen kripto paralarla karapara arasındaki ilişki oluşturmaktadır. Suç işlenerek elde edilen malvarlığı değerlerine bugün itibariyle sanal malvarlığı olarak kripto paralar da dahildir. Kripto para birimlerinin anonim ve küresel olması, merkezi bir otoriteye tabi olmaması karapara aklamayı kolaylaştırıcı özellikler olarak karşımıza çıkmaktadır. Çalışmamızda da kripto para birimlerinin karapara aklamayı kolaylaştırıcı özellikleri, kripto para dolandırıcılığı ve hırsızlığı gibi karapara aklama suçunun varlık sebebi olan öncül suçlar ve bu suçlardan elde edilen gelirlerin Türk Ceza Kanunu’nun 282’nci maddesinde düzenlenen karapara aklama suçuna konu olması incelenecektir.

Karapara Aklama, Kripto Para, Suç Geliri, Bitcoin, Blokzincir.

In parallel with the developments in the world of economy and finance, people who earn income by committing crimes have started to launder money through cryptocurrencies. Cryptocurrencies have a unique asset value and the possibility of transferring them with end-to-end encryption method has been the reason why cryptocurrencies are preferred in cashing the proceeds of crime in recent years. Money laundering is a type of crime that is constantly on the agenda with new laundering methods. The subject of this study is the relationship between crypto money, which has become one of the money laundering methods, and money. As of today, cryptocurrencies as virtual assets are included in the assets obtained by committing crimes. The fact that cryptocurrencies are anonymous and global and not dependent on a central authority are the features that facilitate money laundering. In our study, money laundering facilitating features of cryptocurrencies, precursor crimes such as crypto money fraud and theft, which are the reason for the existence of money laundering crime, and the revenues obtained from these crimes will be examined in the money laundering crime regulated in Article 282 of the Turkish Penal Code.

Money Laundering, Cryptocurrency, Proceeds of Crime, Bitcoin, Blockchain.

Giriş

Günümüz teknolojisi kripto para birimleri marifetiyle karapara aklamayı kolaylaştırmaktadır. Kripto para adresleri ve protokolleri müşteri kimliği gerektirmediğinden, gerçek kişi ile sanal para hesabı arasındaki bağları ortadan kaldırmak mümkün hale geldiğinden suç işlenerek elde edilen değerler (suç gelirleri) kripto paralarla aklama faaliyetine konu olmaya başlamıştır.

Kripto para birimlerinin ve blokzincir teknolojisinin pazar hacmi küçük olsa da bir ödeme ve yatırım aracı olarak önemleri giderek artmaktadır. Kripto paraların da karaparalar gibi kriminal bir alan olduğu ve kripto para birimlerinin gelir elde edilen suç faaliyetlerini anımsattığı yaygın bir kanaat haline gelmiştir. Ancak başlangıçta belirtelim ki kripto paraları ve bu paraların işlem gördüğü platform ve borsaları doğrudan suçla ilişkilendirmek ve özellikle karapara aklama faaliyetine konu olduğunu iddia etmek doğru değildir. Kripto paralara yatırım yapmak, alım satımı ile meşgul olmak ya da ticari platformlarda veya borsalarda işlem yapmak suç teşkil eden fiiller değildir. Bu sebeple kripto paraların meşru olmayan ve suça konu olan para birimleri gibi değerlendirilmesi yerinde olmayacaktır. Esasında kripto paraların karapara aklama suçu ile birlikte değerlendirilmesinin sebebi kripto paraların özelliklerinin kullanıcılara sunduğu avantajlardır.

Kripto paralar, suç işlemek veya terörizmi desteklemek amaçlı işlemlerde doğrudan kullanılabileceği gibi yasa dışı eylemlerle ilişkili finansal faaliyetleri gizlemek veya teşvik etmek için de kullanılabilir. Suç işleyerek gelir elde eden kişiler yasa dışı gelirlerini aklamak için kripto para birimini giderek daha fazla kullanmaktadırlar.

Kripto paralar finans kuruluşlarının hiçbir müdahalesi olmaksızın kullanılabilmektedir. Son yıllarda kullanımı hızla arttığından karapara aklama ile ilgili riskler hakkında finans kurumları uyarılarda bulunmaya başlamıştır. Özellikle karapara aklama ve kripto para birimleri analiz edilerek örneğin, ilk kripto para birimi olan Bitcoin’in gerçekten karapara aklamaya ne ölçüde uygun olduğu, kripto para biriminin hangi özelliklerinin karapara aklama için bir katalizör olarak işlev gördüğü ve bundan hangi yeni karapara aklama tekniklerinin ortaya çıktığı karapara aklama suçuyla mücadele bakımından önemlidir. Ayrıca siber suçlarda özellikle kritik altyapılara yönelik hacker saldırıları ve dijital şantajlar hız kazandığından Bitcoin gibi yeni ödeme yöntemlerinin sadece fırsatlar değil, aynı zamanda riskler getirdiği de ortadadır.

I. Karapara ve Kripto Para

Karapara, yasadışı yollardan sağlanan kazançtır. Karapara terimine karşılık olarak İngilizce’de “dirty money” (kirli/karapara) veya “proceeds of crime” (suç geliri) terimleri kullanılmaktadır.1 Meşru yollardan elde edilmeyen, kirli işlerden kazanılan para veya suç kaynaklı, kaçakçılık, eroin satışı, kadın ticareti vb. yasa dışı faaliyetlerden elde edilen para anlamlarında da kullanılmaktadır.

Ceza hukuku anlamında karapara, yasa dışı faaliyetlerle diğer bir deyişle konusu suç teşkil eden fiillerin işlenmesiyle elde edilen para, mal, gelir veya sair değerleri ifade eder.2 Kısacası karapara, kaynağı yasadışı olan paradır. Her türlü kriminal aktiviteden elde edilen kazanç da karapara olarak tanımlanabilir.

Kripto para ise işlemleri güvenceye almak için kriptografi yani şifreleme kullanan, çalışma şekli nakite alternatif bir değişim aracı olarak tasarlanmış varlık değeri bulunan bir sanal para birimidir. Kripto paralar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerin aksine tümüyle merkeziyetsizlerdir. Her bir kripto para biriminin merkeziyetsizliği, veri tabanı olarak işlev gören bir blokzincirinden (Blockchain) gelmektedir.3 2009’da Satoshi Nakamoto tarafından oluşturulan Bitcoin, ilk merkeziyetsiz kripto paradır. O zamandan beri birçok farklı kripto para ortaya çıkmıştır. Bitcoin dışındaki kripto para birimlerine genel olarak altcoin denilir ki bu kısaltma alternatif ve coin yani madeni para’nın birleşimidir.4

Kripto paralar online (çevrimiçi) işlem gören ve diğer para birimlerine dönüştürülen, merkezileştirilmemiş, Peer-to-Peer5 network-tabanlı bir sanal para birimidir.6 Sistem, bir algoritma ile otomatik olarak yönetilen Peer-to-Peer networküne dayanmaktadır.7

Merkezi bir otoriteye bağlı olmayan kripto para birimleri esasında kullanıcılarına birçok avantaj sunar. Merkez bankalarından, devletlerden ve kredi kuruluşlarından bağımsız olarak doğrudan kullanıcılar arasında alınıp satıldığından, neredeyse tamamen hükümet müdahalesinin ötesinde, küresel bir erişime sahiptir. Bu durum suçlulara cazip gelirken idari makamlar düzenleyici işlemler yapma konusunda; adli makamlar ise kripto paralar marifetiyle işlenen suçların önlenmesi konusunda zorluklarla karşılaşmaktadırlar. Bu sebeple ülkeler kripto para üretimi, ihracı ve ticareti konusunda bu varlıkların ödemelerde kullanılmaması, ödeme hizmetinin sunulmaması yahut elektronik paralarla birlikte işlem görmemesi konusunda düzenlemeler yapmaktadır.8

Kripto paraların ceza hukuku ile ilişkisi bakımından suça konu olduğu alanlardan biri ise suç işlenerek elde edilen malvarlığı değerlerinin aklanmasıdır. Günümüzde hukuk ve teknolojinin gelişiminin büyük ölçüde farklılaştığı ortadadır. Teknoloji hızla gelişirken hukukun bu gelişmenin hızını yakalayamadığı ve teknolojinin gerisinde kaldığını söylememiz gerekir. Bununla birlikte hem ulusal hem de uluslararası düzenlemelerde suç işlemenin gelir kaynağı olarak görülmemesi ve kişilerin suç işleyerek kazanç elde etmesinin önüne geçmek için çaba gösterilmektedir. Kripto paraların karapara aklamanın aracı olduğu düşüncesi önceleri internet için de tartışılmıştı.9 Özellikle 2000’li yılların başında internetin karapara aklamanın aracı olacağı ve küresel ölçekte suçun sınırının tespit ve tayin edilemeyeceği belirtilmekteydi.10

İlk kripto para birimi olarak karşımıza çıkan Bitcoin’in temeli blockchain’dir. Bitcoin blockchain’i, bitcoin kripto para birimi için merkezi olmayan bir banka gibi çalışmaktadır. Bitcoin işlemleri doğrudan bitcoin adresleri arasında yapılır.11 Bu anlamda, blockchain halka açık ve doğrulanabilir bir defter olarak görülür. Tüm işlemler blokzincirine kaydedilir ve blockchain.info ve diğer açık kaynaklı internet siteleri gibi herkese açık internet siteleri aracılığıyla denetlenebilir. Herhangi biri, herhangi bir yerde gerçek zamanlı olarak bir bitcoin adresinden diğerine yapılan tüm bitcoin işlemlerini görebilir. Bir bitcoin adresindeki bitcoin miktarının mevcut bakiyesi de blokzincirinde görülebilir. Açıklığına rağmen, bitcoin sistemi yüksek düzeyde anonimlik sağlar. Bu anonimliğin nedeni, banka hesaplarının aksine bitcoin adreslerinin şahıslara kayıtlı olmamasıdır.12 Bu düzeyde anonimlik, Bitcoin’in yasadışı faaliyetlerde neden bu kadar popüler hale geldiğini açıklamaktadır.

Bir bitcoin işlemi birkaç unsurdan oluşur. Bitcoin işlemleri birbirine bağlı olduğundan, her girdi otomatik olarak önceki bir işlemin çıktısıdır. Bu şekilde bitcoin çıktısının değeri, önceki işlemlere kadar izlenebilir.13

Kripto paralarla ilgili blokzincir (blockchain) ve peer to peer teknolojisinden de bahsedilmesi gerekmektedir. Önemli bir teknoloji olan blokzincir, işlem kayıtlarını bir bloğa yerleştiren veri tabanı çeşididir. Her bir blok, şifresel bir imza kullanarak bir sonraki bloğa zincirlenir. Bu ağ içerisinde veriler sıralı bir şekilde bloklara kaydedilir.14 Blokzincir teknolojisi, Bitcoin işlemleri bakımından halka açık defter biçiminde 2009 yılında kullanılmaya başlamıştır. Blokzincir teknolojisi aynı Bitcoin’in iki defa aynı kişi tarafından işlem görmemesi için, iki Bitcoin hesabı arasındaki işlemi doğrulayabilme görevi görür. Çünkü Bitcoin, geleneksel finansal sistemin dışında ve işlemleri yürütmek için banka gibi güvenilir bir üçüncü taraf kullanmadan, para birimlerinin değişiminin bir yolu olarak tasarlanmıştır.15

Blokzincir, güvenilir üçüncü tarafın yerine geçerek ve her bir işlemin kaydını yapan defter görevini üstlenir. Ödeme geçmişini doğrulayabilecek ve herhangi bir zamanda her bir Bitcoin sahibinin hesabıyla ilişkilendirilmiş Bitcoin’lerin sayısı blokzincir teknolojisi ile tespit edilir. Bitcoin için, bu blokzincir defteri eş zamanlı olarak dünyaya yayılmış binlerce bilgisayarda aynı şekilde mevcut olup kamuya açık hale getirilir. Her bir yeni Bitcoin işlemi “zincire” diğer bir “blok” eklenerek kaydedilir ve daha sonra her bir internet düğümü tarafından paylaşılarak kamuya açık defterde yansıtılır.16 Aleni ve kamuya açık olmasına rağmen, blokzincir zannedilenin aksine son derece emniyetli ve güvenilirdir.17

Peer-to-peer (P2P) teknolojisi ise iki veya daha fazla istemci arasında veri paylaşmak için kullanılan bir ağ protokolüdür.18 Eşler, sunucuları veya sabit bilgisayarlar tarafından merkezi koordinasyon ihtiyacı olmadan, işlemci gücü, disk depolama veya ağ bant genişliği gibi kendi kaynaklarının bir kısmını, doğrudan diğer ağ katılımcıları için kullanılabilir yapabilir. Sadece sunucuların tedarikçi ve istemcilerin tüketici olduğu geleneksel istemci-sunucu modelinin aksine, eşler, hem tedarikçi hem de tüketicidir.19 Kripto para birimi satın almak veya satmak isteyen bireyler genellikle peer to peer dönüştürücüler veya tacirler olarak anılan bireylerin networküne yönelmektedir.20

P2P dönüştürücüler genel olarak merkezi operatörü olmayan online borsa platformlarını veya web sitelerini kullanırlar. Her ne kadar P2P borsa platformlarının birçoğu, merkezileştirilmiş sanal malvarlığı borsaları tarafından sunulan hizmetlere benzer hizmetler sunsalar da P2P borsa platformları, geleneksel finans kuruluşlarını kullanmadan kripto paraların platformlar arası ticaretine imkan sunmaktadır.21

II. Kripto Paraların Karapara Aklamayı Kolaylaştıran Özellikleri

Kripto paraların suç gelirlerinin aklanmasını neden ve nasıl kolaylaştırdığını açıklığa kavuşturmak için kripto para ekosisteminin özellikleri incelenmelidir. Kripto paralar herhangi bir coğrafi kısıtlamaya maruz kalmadığından online olarak sınır ötesi işlem yapmaya imkan sağladığından suç işleyerek gelir elde eden ve bu gelirleri kripto paralar marifetiyle aklayarak yasal ekonomik sisteme dahil etme konusunda suçlulara birçok avantaj sunmaktadır.22 Kripto paralarla suç işlenmesi, bu paraların suça konu olması ve Blockchain teknolojileri, adli ve idari makamları yeni mücadelelerle karşı karşıya bırakmaktadır.23

Kripto para birimlerinin en önemli özelliği merkezi bir otoriteye bağlı olmamasıdır. Yapılan işlemler herhangi bir merkezi otoritenin denetimine tabi değildir. Bu sebeple aracı kurum niteliğindeki finans veya banka gibi kurumlara ihtiyaç duyulmaz. Kripto para birimlerinin büyük çoğunluğu merkezileştirilmemiştir. Bu sebeple kripto para birimini ihraç etmek ve ödeme defterlerini sürdürmek için merkezi bir idare söz konusu değildir.

Kripto paraların bir başka özelliği ve karapara aklamayı kolaylaştıran yönü, tüm işlemleri kontrol etmeyi imkansız kılan sınırsız miktarda hesap oluşturmanın kripto paralar için mümkün olmasıdır.

Kripto paralar, kripto varlık borsaları aracılığıyla kişiden kişiye transfer edilebilmektedir. Kripto para biriminin saklanması tipik olarak, sanal hesaba benzeyen bireysel cüzdan ile ilişkilendirilir. Cüzdanlar, blokzincirler ile bağlantı kurabilir ve kripto para birimini göndermek ve almak için kullanılan ortak anahtarları (PIN veya şifre gibi işlev gören) ve özel anahtarları oluşturabilir ve/veya saklayabilir.24

Kripto paraların karapara aklamayı kolaylaştıran özelliklerinden bir diğeri finansal faaliyetleri saklayabilmeleridir. Finans sistemde fonların online ve anonim olarak, bir kripto para biriminden diğer bir kripto para birimine veya kripto para biriminden itibari para birimine dönüştürülmesi oldukça kolaydır. Gerçekten de kripto para birimini kullanan online piyasalar ve borsalar, suçlulara finansal ayak izlerini saklama ve yasa dışı kazançlarının menfaatlerinden yararlanma konusunda elde ettikleri paranın transfer edilmesine imkan sağlamaktadır.25 Uyuşturucu kartelleri dahil olmak üzere uluslararası suç örgütleri özellikle finansal faaliyetleri saklamak ve tespit edilmeden sınırlar ötesine yüksek meblağlardaki parayı transfer etmek için kripto para birimlerinden yararlanmaktadırlar.26 Bu konuda lisanssız, tescilsiz veya usule uygun faaliyet göstermeyen borsalar ve platformlar kullanılmaktadır.27 Hatta, usule uygun tescilli borsalar bile belirsiz kurallarla faaliyet göstererek veya karapara aklamayla mücadele protokollerine uymayarak suç işlenmesini kolaylaştırmaktadırlar. Aslında karapara aklama ile mücadele protokollerinde “müşterinizi tanıyınız, nakit ve şüpheli işlemleri bildiriniz” şeklinde tescilli borsalar işlem bilgileri elde etmektedir. Ancak, bu yükümlülüklere uymaktan kaçınan borsalar, suçlulara yasa dışı finansal faaliyetlerini, adli ve idari makamlardan saklama imkanı sağlamaktadır.

Yukarıda belirttiğimiz hususlar dışında kripto paralar küresel alanda güvenli, çok hızlı ve düşük maliyetli işlem yapabilme imkanına sahiptir. Ancak kripto para birimlerini bir ödeme aracı olarak tanımadan, yasal ekonomik sisteme dahil etmeden, merkezi bir otoriteye tabi kılmadan ve bu konuda uluslararası iş birliği yapmadan bu paraların karapara aklama faaliyetine konu olmasını engellemek oldukça güçtür.28