Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Elbirliği Mülkiyetinde Ortakların Açabilecekleri Davalar

Lawsuits Those can be Filed by the Partners in Joint Ownership

Erhan GÜNAY

Uygulamada elbirliği mülkiyetine tabi mallarda özellikle taşınmazlar yönüyle ortaklar tarafından çeşitli türde davalar açılmaktadır. Makalede özellikle elbirliği mülkiyeti hükümlerine göre idare edilmekte olan miras ortaklığında mirasçıların tek başlına yada birlikte açabilecekleri davalardan söz edilmiştir.

Miras Ortaklığı, Ortakların Açabileceği Dava Türleri.

In practice various types of lawsuits are filed by the partners especially for real estates for the properties subject to joint ownership. In this paper lawsuits those can be filed solely or jointly by the inheritors in community of heirs managed especially according to the provisions of joint ownership are mentioned.

Community of Heirs, Types of Lawsuits Those can be Filed by Partners.

Giriş

4721 sayılı TMK m.701 - m.703 hükümlerinde “elbirliği mülkiyet”i düzenlenmiştir. Bu mülkiyet türünde paydaşlık değil, ortaklık sıfatı söz konusudur. Eş deyişle; ortakların belirlenmiş payları olmayıp, her birinin hakkı ortaklığa giren malların tamamına yaygındır. Mallar üzerindeki hak sahipliği ortaklardan tek başına hiçbirisine ait olmayıp, hak sahibi olan ortaklıktır.

Elbirliği mülkiyetinin bu özelliği itibarıyla ortaklar arasında zorunlu dava arkadaşlığı bulunmaktadır. Ne var ki bu mülkiyet türünde, örneğin mirasçıların birbirlerine karşı dava açmaları mümkündür. Terekenin elbirliği mülkiyetinde olması dava açmaya engel değildir. Bir mirasçının diğer mirasçıya karşı dava açması için miras ortaklığına temsilci atanmasına gerek yoktur. Ne var ki üçüncü kişilere karşı dava açılmasının gerektiği durumlarda mirasçılar (ortaklar) birlikte dava açma konusunda anlaşamadıkları takdirde, TMK m.702 yollamasıyla TMK m.640 uyarınca miras ortaklığına temsilci atanması gerekir.

Elbirliği halindeki miras ortaklığında bir mirasçının aldığı mirasçılık belgesine dayanarak kendisini belli bir pay sahibi olarak beyan ve kabul etmesi ve bu nedenle dava açmaya kalkışması olası değildir. Çünkü dava açmak işlemi, tasarruf kapsamına girer ve şayi cüzde tasarruf geçersizdir. O halde, elbirliği mülkiyeti halinde bulunan terekeye ait bir hakkın tamamı bir mirasçı tarafından dava konusu yapıldığı zaman, ya mirasçıların tümünün muvafakatlerinin sağlanması ya da TMK m.640 uyarınca bir temsilci atanması gerekir.

Elbirliği ortaklığının tasfiyesini isteme hakkı dışındaki tüm işlemlerde ortakların oybirliğiyle karar alıp birlikte hareket etme zorunluluğu bulunmaktadır. Ancak TMK m.702 de yer alan “oybirliğiyle karar alma” yetkisine ilişkin kural uygulamada yargısal kararlarla kısmen yumuşatılmış, bir ortağın tek başına dava açabileceği; ne var ki davaya devam edebilmesi için öteki ortakların olurlarının (onaylarının) alınması veya ortaklığa atanacak temsilci aracılığıyla davanın sürdürülmesi gerektiği kabul edilmiştir (İBK, 11.10.1982 - 3/2).

“Ancak, mirasçılar arasındaki davalarda TMK m.640 hükmü uygulanmaz. Buna göre, elbirliği mülkiyetine tabi miras ortaklığında bir mirasçının diğer bir mirasçı aleyhine açtığı davada tüm mirasçıların katılması ya da izni aranmaz. Bu durum sadece mirasçı olmayan biri aleyhine açılacak davalar için söz konusudur” (Y. 4. HD, 15.3.2004 - 14108/3199).

I. Miras Ortaklığı

Birden çok mirasçının bulunması halinde, mirasın geçmesiyle birlikte (kendiliğinden mirasın intikali) paylaşmaya kadar, mirasçılar arasındaki terekedeki bütün hakları ve borçları kapsayan bir ortaklık meydana gelir. Tüzel kişilik sıfatı bulunmayan miras ortaklığının amacı, mirasın taksimine kadar dağılmasını önlemek ve mirasçılar arasında eşitliği sağlamaktır.

Miras ortaklığında mirasçılar mirasa (terekeye) elbirliği mülkiyeti hükümlerine göre sahip olurlar. Bazı istisnalar dışında mirasçılar tüm haklar üzerinde birlikte tasarruf ederler.

Miras ortaklığındaki elbirliği mülkiyeti kanundan doğar, miras bırakan aksine bir tasarrufla bu hakkı ortadan kaldıramaz. Miras bırakanın saklı paya el atmamak koşulu ile koyacağı paylaştırma kuralı (TMK m.560/2, m.647/2) mirasçıları bağlamakta ise de, bu hükümler elbirliği hükümlerini, paylı mülkiyete dönüştüren hükümler değil, paylaşma sırasında miras bırakanın arzusuna ve iradesine öncelik tanıyan hükümlerdir.

II. Ortakların Açabileceği dava türleri

Uygulamada elbirliği mülkiyetine tabi taşınmazlar yönüyle ortakların, aşağıda yazılı olan davaları açabildikleri görülmektedir.