Alman Yargılama Hukukundaki Düzenleme Işığında Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun ‘Hükmün Tamamlanması’ Başlıklı 305/A Hükmüne İlişkin Değerlendirmeler
Evaluations on Article 305/A of the Turkish Code of Civil Procedure Titled ‘Amendment of Judgments’ in Light of the Similar Provision under the German Code of Civil Procedure
Birce ARSLANDOĞAN
7251 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) kapsamında birtakım değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklerden biri de HMK’ya eklenen “Hükmün Tamamlanması” başlıklı 305/A düzenlemesidir. Getirilen yeni düzenleme ile taraflardan her biri, nihaî kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde, yargılamada ileri sürülmesine veya kendiliğinden hükme geçirilmesi gerekli olmasına rağmen hakkında tamamen veya kısmen karar verilmeyen hususlarda, ek karar verilmesini isteyebilecektir. Bu kararlara karşı kanun yoluna başvurulabilecektir. Bu hüküm ile uyumlu olarak, HMK’da bu hükmün yer aldığı beşinci kısmın ikinci bölümünün başlığı da “Hükmün Tashihi, Tavzihi ve Tamamlanması” şeklinde değiştirilmiştir. Yargılama hukukumuza yeni giren hükmün tamamlanması kurumu Alman Medeni Usul Kanunu’nun (ZPO) §321 hükmü ile düzenlenmekte ve Alman yargılama hukukunda uygulanagelmektedir. Hükmün tamamlanmasına ilişkin olarak Alman yargılama hukukundaki düzenlemenin ve uygulamanın tespiti, Türk yargılama hukukunda yeni başvurulacak bu kurumun işleyişinin çerçevesinin çizilmesi bakımından önem arz etmektedir. Bu amaçla ZPO §321 düzenlemesi hükmün amacı, hükme başvuru şartları, hükmün tamamlanması yargılaması ve tamamlanmış bu hükme ilişkin kanun yolları başvurusu çerçevesinde incelenecektir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu, Yargılama Hukuku, Hükmün Tamamlanması, Alman Medeni Usul Kanunu, Kanun Yolu.
The Law No. 7251 on the Amendment of the Code of Civil Procedure has introduced several changes to the Code of Civil Procedure No. 6100 (HMK) among which is Article 305/A titled “Amendment of Judgments”. In accordance with this new regulation, each party may, within one month from the notification of the final judgment, request a supplementary decision regarding matters that are not fully or partially decided on. The supplementary decisions may be contested. In line with this provision, title of the relevant section has been modified as “Rectification, Clarification and Amendment of the Judgment”. A similar provision already exists under the article §321 of the German Code of Civil Procedure. The rules and their implementation by the German judiciary regarding amendment of a judgment will shed light to issues of application in Turkish law of civil procedure. For this purpose, ratio legis, conditions of application, relevant procedure, and the methods of appeal against a supplemented decision as per article §321 of the German Code of Civil Procedure will be analyzed.
Code of Civil Procedure, Civil Procedure Law, Amendment of the Judgment, German Code of Civil Procedure, Appellate Remedies.
Giriş
7251 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile HMK’ya “Hükmün Tamamlanması” başlıklı 305/A maddesi eklenmiştir. Buna göre, taraflardan her biri, nihaî kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde, yargılamada ileri sürülmesine veya kendiliğinden hükme geçirilmesi gerekli olmasına rağmen hakkında tamamen veya kısmen karar verilmeyen hususlarda, ek karar verilmesini isteyebilecektir. Bu kararlara karşı kanun yoluna başvurulabilecektir.
Hükmün tamamlanması kurumu Alman yargılama hukukunda ZPO §321 ile düzenlenmektedir. Hükmün ilk fıkrasına göre, tarafın, ilk olarak tespit edilmiş veya sonradan ileri sürülmüş vakıalara dayanan asıl talebi ile yan talebine veya yargılama giderlerine ilişkin olarak hükümde hiç veya kısmen karar verilmemiş olduğu hallerde, talep üzerine mahkeme kararını sonradan tamamlayabilecektir.1
Hukukumuza yeni giren hükmün tamamlanmasına ilişkin düzenleme,2 sözlü yargılama safhasında uygulanmasına ilişkin birtakım değişiklikler geçirmiş olsa da,3 Alman Medenî Usûl Kanunu’nun kabulünden beri uygulanmakta olan bir düzenlemedir. Bu sebeple, hükmün düzenlenme amacı, hükmün uygulanma şartları, hükmün tamamlanmasına ilişkin yargılamanın kuralları ve tamamlanmış hükme ilişkin kanun yollarına başvuru imkanları Alman yargılama hukukunda yerleşik bir uygulamaya sahiptir.
Alman hukukundaki hükmün tamamlanmasına ilişkin önem arz eden hususların incelenmesi yolu ile Türk yargılama hukuku bakımından HMK m.305/A hükmü ile ne anlaşılması gerektiği, başvuru şartları ve uygulanmasının nasıl olması gerektiği konularına ışık tutmaya çalışılacaktır.
I. Hükmün Tamamlanmasına İlişkin Düzenlemenin Amacı
Yargılama hukukunda mahkemenin görevi aslen tarafın ileri sürdüğü asıl ve yan taleplere ilişkin karar vermek olduğu gibi yargılama giderleri bakımından da hüküm kurmaktır. Mahkemelere yüklenen bu görev sayesindedir ki hukuk güvenliği ve hukuk barışının sağlanması mümkün olmaktadır.4 ileri sürülen taleplere ilişkin eksik karar verilmesi halinde, hem bu amaçlara ulaşmak mümkün olmayacaktır hem de yargılama hukuku bakımından ana ilkelerden biri olan hukuki dinlenilme hakkı zarar görecektir.5
Hukuki dinlenilme hakkının unsurlarından biri olan mahkemenin taraf açıklamalarını dikkate alma ve değerlendirme yükümlülüğü kapsamına tarafların mahkemeye sundukları talepler de girmektedir.6 Buna bağlı olarak tarafın ileri sürdüğü iddiaların dikkate alınması, hükmün gerekçesinde değerlendirilmesi ve bu iddialara cevap verilmesi suretiyle taleplere yönelik olarak kabul veya red yönünde hüküm kurulması gerekmektedir. Aksi durum, adil yargılanma hakkına da aykırılık teşkil etmektedir.7
Kanun koyucu, hukuki dinlenilme hakkının yerine getirilebilmesi bakımından, uyuşmazlığa dair tarafça ileri sürülen bir talebe veya mahkemenin re’sen karar vererek hükme bağlanması gereken bir konuya dair olarak hiç karar verilmemiş olan kısma ilişkin olarak mahkemeye vereceği yeni bir hüküm ile önceki hükmünü tamamlama imkânı sunmaktadır. Dolayısı ile hükmün tamamlanmasına ilişkin kurum aslen etkin hukuki korumanın da sağlanabilmesi amacına hizmet etmektedir.8
II. Hükmün Tamamlanmasına İlişkin Düzenlemenin Uygulama Alanı
Hükmün tamamlanması kurumu aslen mahkemenin hükmünde yer alması gereken bir hususun, mahkemenin verdiği hükümde yer almadığı hallerde, hükmü veren mahkemeye başvurulması sureti ile söz konusu bu eksikliğin giderilmesi amacıyla uygulanmaktadır. Dolayısı ile de bu kurum ile mahkemenin vermiş olduğu bir kararın düzeltilmesi ya da bu karardaki yanlışlığın giderilmesi değil, mahkemenin talep üzerine veya kendiliğinden vermesi gereken bir talebe ilişkin karar vermediği hallerde, bu kararın verilmesi sağlanmaktadır.
Ancak bazı hallerde, mahkemenin vermiş olduğu karara karşı hem hükmün tamamlanması kurumuna başvurulması hem de kanun yollarına başvurulması yolu ile muhalefet edilebilmesi aynı anda mümkün olabilmektedir.
