Çalışma Süresi Bakımından Türk İş Hukuku ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti İş Hukuku’nun Karşılaştırılması

Comparison of Turkish Labor Law and Labor Law of Turkish Republic Northern Cyprus in Terms of Working Hours

Fikrican KAYIKÇI

Çalışma süreleri, işçi ve işverenler arasında en çok uyuşmazlık yaratan konulardan biridir. Ekonominin küreselleşmesi sonrasında dünyada birçok ülkenin esnek (flexible) çalışma düzenlemelerine geçtiği, bazı ülkelerin ise serbest çalışma düzenlemelerini mevzuatlarına almayarak katı, tek tip çalışma düzenlemeleri ile mevzuatlarını şekillendirmeye devam ettikleri görülmektedir. Türk İş Hukuku’nda çalışma süreleri bakımından esnek çalışma düzenine 2003 yılında yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu ile geçilmiştir. Buna karşılık, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti İş Hukukunda, çalışma süreleri, 22/92 sayılı İş Yasası’nda düzenlenmiş ve tıpkı 1475 sayılı önceki (Türk) İş Kanunu gibi, 22/92 sayılı K.K.T.C. İş Kanunu da çalışma süreleri açısından katı, tek tip bir düzen öngörmüş bulunmaktadır.

Çalışmamızda Türk İş Hukuku ile Kuzey Kıbrıs İş Hukuku’ndaki çalışma süreleri kavramı, haftalık çalışma sürelerinin iş günlerine bölünmesi ve çalışma süresinin denkleştirilmesi, çalışma süresinden sayılan haller, özellik gösteren çalışma süreleri, kısa çalışma, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma ve düzenlemeleri karşılaştırmalı olarak incelenecek ve iki ülke mevzuatındaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Çalışma Süreleri, Türk İş Hukuku, K.K.T.C. İş Hukuku, Fazla Çalışma, Fazla Sürelerle Çalışma, Günlük İş Süresi, Haftalık İş Süresi, Denkleştirme, Fazla Çalışma Ücreti.

Working hours (working periods) are one of the most controversial issues that is discussed between employers and employees. In this study, it has been perceived that some countries in the world had shaped their legislation as to flexible working hours after the economy becoming global; however, in some countries the legislation is limited with strict, uniform working hours arrangements which does not include flexible working. In Turkish Labour Law, flexible work order has been introduced in 2003, via the enactment of Turkish Labour Law No. 4857. In Turkish Republic of Northern Cyprus (hereinafter referred to as “TRNC”); working hours are regulated with the Labour Law No. 22/92, in which it has been observed that the legislation is shaped by a strict, uniform working hours arrangement.

In this study, by comparing the concept of working hours in Turkish Labour Law and Northern Cyprus Labour Law, it is intended to expose the differences and similarities between these countries. Moreover; in this comparative research, the countries are examined for their division and equalization of weekly working hours into working days, conditions that are counted as working time, working periods that show special features, overtime and working arrangements for overtime.

Working Hours, Working Periods, Turkish Labour Law, TRNC Labour Law, Overtime, Working for Longer Periods, Daily Work Time, Weekly Work Time, Balancing Work Time, Overtime Wage.

Giriş

Çalışma süresinin düzenlenmesi, işçi-işveren ilişkilerinin en çok uyuşmazlık yaratan ve en çok tartışılan konuları arasında yer almaktadır. Bu tartışmaların nedenlerinden biri çalışma süresinin işçinin sağlığı ve özel yaşamı açısından özel bir öneme sahip bulunmasıdır. İkinci neden ise, çalışma sürelerinin işçilik maliyetleri ve dolayısıyla işletmelerin rekabet gücü üzerinde de önemli etkilere sahip olmasıdır. 1990’lı yılların sonrasında ekonominin küreselleşmesi ve yüksek orandaki işsizlik sorunu, çalışma süreleri ile ilgili esnek düzenlemelerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu düzenlemeler öncelikle Avrupa metinlerinde yer almış sonrasında ise diğer ülkelerin iş mevzuatlarına yansımıştır. Türk İş Hukuku’nda esnek çalışma düzenine 2003 yılında 4857 sayılı Türk İş Kanunu ile geçilmiştir. K.K.T.C. İş Hukuku’nu incelediğimizde ise, K.K.T.C.’nin tıpkı 1475 sayılı mülga İş Kanunu gibi çalışma yaşamını katı, tek tip çalışma düzenlemeleri ile şekillendirdiği görülmektedir. Hatta, 22/92 sayılı K.K.T.C. İş Yasası ile 1475 sayılı İş Kanunu arasında paralel düzenlemeler bulunmaktadır. Örneğin 22/92 sayılı K.K.T.C. İş Yasası’nın 29. maddesi ile 1475 sayılı İş Kanunu’nun 37. maddesinin söz (lafız) olarak da aynı olduğu görülmektedir.

Bu çalışmanın amacı, çalışma süresine ilişkin düzenlemeleri Türk İş Hukuku ile, K.K.T.C. İş Hukuku açısından inceleyerek, iki ülke arasındaki benzer ve farklı yönleri ortaya çıkarmak ve böylece iki hukuk sistemini çalışma süreleri açısından karşılaştırmaktır. İncelememizde, çalışma süresi kavramı, haftalık çalışma süresinin işgünlerine bölünmesi ve denkleştirilmesi, çalışma süresinden sayılan haller, özellik gösteren çalışma süreleri, fazla çalışmalar ve fazla sürelerle çalışmalar önce Türk İş Hukuku sonra da K.K.T.C. İş Hukuku açısından incelenmiş, her başlığın sonunda mevzuattaki düzenlemelerin karşılaştırması yapılmıştır.

I. Çalışma Süresi Kavramı

Çalışma süresi; işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süre yani fiili çalışma süresidir. Ancak; işçinin çalışarak geçirdiği sürelerin dışında kalan “çalışma süresinden sayılan haller” yani farazi çalışma süreleri de iş süresinden sayılmıştır¹. Çalışma süresinin düzenlenmesi, işçi-işveren ilişkilerinin en çok uyuşmazlık yaratan konuları arasında yer almaktadır. Tarihsel gelişim gözden geçirildiğinde, bu alanda birbirini izleyen iki temel eğilimin varlığı görülür. Bunlardan birincisi, işçilerin sağlığını korumak amacıyla çalışma süresini kısaltarak katı kurallara bağlama gayretleri, ikincisi ise çalışma süresinin düzenlenmesinde taraflara mümkün olduğu kadar geniş bir hareket alanı bırakma düşüncesidir².