Velinin Çocuğun Banka Hesabı Üzerindeki Kullanma ve Yönetim Hakkı
Managing Authority of the Parents on the Child’s Bank Account
Gençer ÖZDEMİR
Çocuğun, miras, bağışlama veya kendi çalışması sonucu paraya sahip olması mümkündür. Bu paraların çocuğa ait bir banka hesabında muhafazası halinde, reşit olmayan çocuğa ait banka hesabının yönetilmesi meselesi ile karşılaşılır. Bankacılık uygulamasında 18 yaşın altındaki çocuklar adına açılan hesaplar, çocuk hesabı olarak adlandırılmaktadır ve çocuğa ait banka hesabı, çocuk reşit olmadığı ve velayet altında olduğu müddetçe velisi tarafından yönetilir. Her ne kadar velinin çocuğa zarar verecek bir işlem yapmayacağı düşünülse de, bazen bu durumun aksi ile de karşılaşılabilmektedir. Çocuğa ait hesabın, çocuğun zararına olacak şekilde kullanılması ve yönetilmesi, bir takım hukuki problemlere yol açacaktır. Zira, velinin çocuğun banka hesabını yönetme hakkı birtakım sınırlamalara tabidir. Veli, çocuk adına çocuğun banka hesabını kullanırken vekil gibi sorumludur. Bu nedenle, gereken sadakat ve özenin gösterilmediği tespit edilirse, hesabın yönetimi konusunda hâkimin veliye karşı gerekli önlemleri alması gerekir. Çocuk hesaplarının kullanılmasında ilgili bankanın da özen borcu başta olmak üzere, birtakım yükümlülükleri vardır. Bu yükümlülüklere uyulmaması bankanın sorumluluğuna yol açacaktır. Çalışmamızda, velayet, çocuk mallarının kullanılması, çocuk hesaplarının yönetilmesi, yönetim hakkının sınırları, çocuk hesaplarının kullanılması kapsamında bankanın özen borcu ve diğer yükümlülükleri konuları detaylı şekilde incelenecektir.
Velayet, Veli, Çocuk Hesabı, Çocuk Hesabının Yönetilmesi, Bankanın Özen Borcu.
It is possible for the child to have money as a result of inheritance, donation or his own work. If these funds are kept in a child’s bank account, the issue of managing the underage child’s bank account is encountered. In the banking application, accounts opened in the name of children under the age of 18 are called “children’s bank accounts” and the bank account of the child is managed by the parent as long as the child is underage and under custody. Although it is thought that the parent will not take any action that will harm the child, sometimes the opposite of this situation may be encountered. The use and management of the child’s account to the detriment of the child will cause some legal problems. Because the parents’s right to manage the child’s bank account is subject to some restrictions. The parent is responsible as a proxy when using the child’s bank account on behalf of the child. Therefore, if it is determined that the required loyalty and care are not shown, the judge should take the necessary measures against the parent regarding the management of the account. In the use of child accounts, the relevant bank also has certain obligations, especially the debt of care. Failure to comply with these obligations will lead to the bank’s liability. In our study, the concept of custody, use of children’s goods, the management of child accounts, the limits of management rights, the bank’s duty of care and other liabilities within the scope of the use of child accounts will be examined in detail.
Custody, Guardian of Nature, Child’s Account, Managing Child’s Account, Bank’s Duty of Care.
I. Giriş
Çocuğun malvarlığı, velayete sahip anası ve babası tarafından kullanılabilir. Çocuk mallarını kullanma hakkını düzenleyen TBK m.354’te ananın ve babanın kusurları sebebiyle velayetleri kaldırılmadığı müddetçe, çocuğun mallarını kullanabileceği belirtilmiştir. Para bir menkul mal olmakla birlikte, çocuğa ait paranın yer aldığı banka hesaplarının kullanılması açısından mevzuatta bazı sınırlamalar mevcuttur. Çalışmamızda velayet, çocuk mallarının kullanılması ve yönetilmesi konuları kısaca aktarılarak, çocuk hesaplarının kullanılmasındaki sınırlamalar ve çocuk hesaplarının kullanılmasında bankaların sorumluluğu açıklanacaktır.
II. Velayet Kavramı ve Velayetin Kullanılması
TMK’da velayet kurumunun önemiyle bağlantılı olarak önceki Kanunda olduğu gibi ayrıntılı biçimde düzenleme yapılmıştır. Kanunkoyucu bu konuyu iki başlık altında iki ayırımda ele almış, bir ayırımda “Velayet”i, diğer ayırımda “Çocuk Malları”nı düzenlemiştir. Biz de aşağıda, önce velayet kavramını ve kullanılmasını; daha sonra çocuk mallarının kullanılmasını ve yönetimini açıklayacağız.
Velayet, TMK’nın 335’inci ilâ 363’üncü maddeleri arasında düzenlenmiştir. Gerek TMK’da gerek kaynak İsviçre Medeni Kanununda, velayetin tanımına ilişkin bir düzenleme yoktur. Anası ve babası ile nesep bağı olan çocuğun kişi varlığı, malvarlığı ve temsiline yönelik olarak velinin sahip olduğu haklar, görevler ve yetkiler velayet kapsamında yer almaktadır.1 Velayet, çocuğu belli bir olgunluğa eriştirmek suretiyle gelecekteki yaşamına hazırlamayı, çocuğun maddi ve manevi varlığının korunmasını amaç edinmektedir.2 Velayetin kapsamına giren haklara sahip olan, velayete ilişkin görevleri yerine getiren ve yetkileri kullanan kişiye “veli”3 adı verilir. Bu kişi, ana ve baba olabileceği gibi, evlat edinen kişi de olabilir.
Velayete ilişkin TMK hükümleri değerlendirildiğinde, velayet velinin, hem hakkı hem görevidir. Velayet, çocuğun üstün yararı göz önünde tutularak, kanunla belirlenen çerçevede kullanılabilir ve velayetten feragat edilemez. Bu nedenlerle de velayet bir görevdir. Görev olduğu için veli velayet görevlerini yerine getirmezse, velayetten doğan haklarını kaybeder.4 Velayete ilişkin hükümler kamu düzeni ile ilgili olup, velinin işlemleri kamusal gözetim ve denetim altındadır. Ana ve baba velayetten doğan görevlerini ifa etmiyorsa, hâkim gerekli tedbirleri almak üzere müdahale eder.5 Velayet, velinin değil; çocuğun yararına bir olgu olup, çocuğun kişi varlığı ve malvarlığı üzerinde geçerli bir haktır.6
Velayet anaya ve babaya tanınan kanuna dayalı ve mutlak bir hak olmakla birlikte, bu durum velayetin sınırlandırılmasına engel değildir. Velayet çocuğun üstün yararına hizmet ettiği için, çocuğun yararının gerekli kıldığı durumlarda, velayetin sınırlandırılması mümkündür.7 Velinin, kendisine verilen hakları ve yetkileri gereği gibi yerine getirmeyip çocuğun menfaatini tehlikeye sokması durumunda hâkim, TMK m.346’nın verdiği yetkiyle çocuğun menfaatlerini korumak için gerekli tedbirleri alır ve gerektiğinde velayetin kaldırılması dahi mümkündür.
