Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Hakem-Bilirkişi Sözleşmesi ve Uygulama Esasları

Expert Determination and Implementation Principles

Duygu DEMİREL

Hakem-Bilirkişi sözleşmesiyle taraflar, aralarındaki belli bir uyuşmazlık konusunun miktarının veya niteliklerinin, güvenilen ve tarafsız uzman kişi ya da kişiler tarafından tespit edilmesini ve bu tespitin, hem tarafları hem de mahkemeyi bağlayıcı şekilde etki göstermesini kararlaştırmaktadırlar. Hakem-Bilirkişilik kurumu, uyuşmazlığın belli vasıflarının uzman kişiler tarafından nihai olarak çözüme kavuşmasını sağlayan alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından (ADR) biridir. Mukayeseli hukuk anlamında sıkça karşımıza çıkan bu çözüm yolu, mahkemenin yaptığı yargılamaya kıyasla, uyuşmazlığın daha hızlı, ucuz ve etkili bir biçimde sonuçlandırılmasına yardımcı olurken, Türk hukukunda gereken ilgiyi görmemektedir. İspat hukuku açısından sonuçları önem taşıyan bu sözleşmenin hukuki niteliği oldukça tartışmalı bir konuyu oluşturmaktadır. Bu çalışmada, hakem-bilirkişilik kurumunun ispat hukukuna yapmış olduğu etki, hâkimin bu sözleşme karşısındaki tutumu, uygulama aşamaları ve hakem-bilirkişi sözleşmesinin 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununa göre sigorta hukukundaki uygulaması tartışmaya açılacaktır. Bu hususlar incelenirken usul hukuku ilkelerinden, Yargıtay kararlarından ve mukayeseli hukuktan yararlanılacaktır. 

Hakem-Bilirkişi Sözleşmesi, İspat Hukuku, Sigorta Hukuku, Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolu (ADR), Delil Sözleşmeleri.

With expert determination, parties settle that a reliable and independent expert (or experts) determines quantity or qualification of a dispute between the parties by giving a binding decision for both parties and court. Expert determination which affords that the experts determine a qualification of a dispute by giving a binding decision is a form of alternative dispute resolution (ADR). Even though it can help to settle a dispute quicker, cheaper and effective than a regular court trial, this resolution commonly used in comparative law does not get enough attention in Turkish law. Having some significant results for in the law of evidence, the legal characteristics of expert determination is a quite controversial issue. In this article, effects of expert determination on the law of evidence, attitude of judge against this contract, its processes in the practice and its implementation in insurance law according to Turkish Commercial Code 6102 would be discussed. In addition to them, principles in procedural, the Supreme Court decisions and comparative law would be referred.

Expert Determination, Law of Evidence, Insurance Law, Alternative Dispute Resolution (ADR), Evidentiary Agreements.

§ GİRİŞ

Hakem-Bilirkişilik kurumu, taraflar arasındaki uyuşmazlık konusu hakkında miktar, değer ya da yeterlilik gibi bir unsurun, güvenilen ve tarafsız bir uzman tarafından tespit edilmesi ve bu tespitin, hem tarafları hem de hâkimi bağlayıcı olduğu yönünde bir kabulü ifade eder1. Bu kurumla amaçlanan, uyuşmazlığın ilk aşamada engellenmesi ve çözüme kavuşturulmasıdır. Ayrıca günümüzde artık alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından biri olarak ifade edilen bu kurum2, uyuşmazlığın sona ermesinde önemli rol oynadığı gibi uyuşmazlığın mahkemeye taşınması halinde de davanın sonuçlanmasını hızlandırmaktadır.

Hakem-Bilirkişilik kurumu, taraflarca getirilme ilkesinin benimsendiği davalarda taraflar aracılığıyla davaya ithal edilmekte ve borçlar hukuku alanındaki irade serbestisi ilkesinin usul hukukundaki bir görünümünü oluşturmaktadır. Öğretide, hukuki niteliği çoğunluk tarafından münhasır delil sözleşmesi olarak belirtilse de bu konu, usul hukukuna egemen ilkeler, yargılamanın kamusallığı ve amacı karşısında tarafların ispat hukukunda sahip oldukları yetkiler ve bunun sınırları kapsamında tartışılmaktadır3. Mukayeseli hukukta, Almanya, İsviçre ve Anglo-Amerikan hukuklarında sıkça karşımıza çıkan hakem-bilirkişilik kurumu, Türk hukukunda açık bir yasal düzenlemeye sahip değildir; ancak sıkça uygulama alanı bulduğu sigorta hukukunda, sigorta poliçesi genel şartlarında yer aldığı görülmektedir. Öğreti ve Yargıtay kararları ışığında münhasır delil sözleşmesi olarak nitelendirilen bu kuruma yasal dayanak olarak, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun (HMK), delil sözleşmelerini düzenleyen 193’üncü maddesi gösterilmektedir4.

Hakem-Bilirkişilik kurumuna ilişkin bu çalışmamızda, yeterli kanuni düzenlemenin bulunmaması nedeniyle öğreti ve yargı kararları ışığında bu kurumun ispat hukukuna yapmış olduğu etki, hâkimin bu prosedür karşısındaki tutumu ve uygulama esasları incelenecektir. Bu hususların yanı sıra usul hukuku ilkelerinden, Yargıtay kararlarından yararlanılacak ve hakem-bilirkişi sözleşmesinin mukayeseli hukuktaki görünümüne yer verilecektir.